Erken Jura periyodundan Kretase-Paleojen yok oluş olayına kadar gezegende dolaşmış bir dinozor kladı olan sauropodlar ise uzun boyunlarıyla biliniyor. Ama yeni bulgulara nazaran Çin’de gün yüzüne çıkarılan Mamenchisaurus sinocanadorum, tüm bu sauropodlar ortasında boynu en uzun olanıydı.
Populer Science Türkçe’de yer alan ve The Journal of Systematic Paleontology bülteninde yayımlanan bir çalışmada milletlerarası bir araştırma ekibi, bu özel sauropod cinsinin 15 metrelik bir boynu olduğunu belirlemiş; yani bir zürafanın boynunun altı katı kadar!
Londra Tabiat Tarihi Müzesinde çalışan Profesör Paul Barrett, “Bu boyuttaki bir boynu üstte tutmak için çok sayıda kas gerekirdi” diyor bir basın bülteninde. “Bir de havayı nasıl akciğerlerine gönderip tekrar dışarı veriyordu sorusu var. Bulgular, kelam konusu boyunların cinsel seçilime uğradığı kuramını destekliyor. Böylesine dev boyunları etkileyici biçimde havada tutabilen en güçlü ve en uygun dinozorlar çiftleşebilmişti.”
Buluntular taşılbilimcileri oldukça şaşırtmış zira tahlil edilecek yalnızca bir Mamenchisaurus sinocanadorum bulunuyor ve o da 1987’de Çin’in kuzeybatısındaki Şişugou Oluşumu’nda keşfedilmiş. İskelette yalnızca boynun başlangıç kısmı, bir kaburga, bir ölçü kafatası kemiği ve alt çene bulunuyor.
DENGE İÇİN ÇUBUK GİBİSİ, YATAY BOYUN KEMİKLERİ BULUNUYORDU
Peki yalnızca birkaç kemikten bütün bir boyun uzunluğunu nasıl ölçersiniz? Emsal bir tıp bulup karşılaştırma yapmanız gerek. 2012 yılında Çin’de, 13 metre uzunluğunda boynu olan dev Sincantitan sauropodu keşfedilmiş. Barrett, araştırma kadrosunun dinozorun omurga kısımlarına bakarak ‘birkaç kolay hesapla’ eksik iskeletin tam boyutunu çıkarabildiğini belirtiyor. Buldukları şey ise yeni rekorun sahibi olabilecek bir örnekmiş.
Fakat grup; dinozorun boynunun yalnızca ne kadar uzun olduğunu hesaplamakla kalmamış, böylesi bir beden modülünün nasıl bir biyomekaniği olabileceğine de baş yormuş. Bilgisayarlı tomografi taraması yapan makale muharrirleri, dev sauropodun oyuk omurgasının yaklaşık yüzde 69 ila 77 oranında hava içerdiğini keşfetmişler: günümüzdeki leyleklerde olduğu üzere. Muharrirler, böylesine hafif bir boynu yaralanmadan korumak hedefiyle dinozorun her iki tarafında da istikrar için çubuk gibisi, yatay boyun kemiği bulunduğunu belirlemiş.
College London Üniversitesinde çalışan taşılbilim profesörü ve makalenin eş muharriri Paul Upchurch, “Boyun üzerinde yürütülen biyomekanik çalışmalar, boynun yatay düzlemde dar bir açıda yükseldiğini (20 ila 30°) akla getiriyor” diyor bir basın bülteninde. “Fakat boynun son derece yüksek uzunluğu, böylesine dar bir açıda bile hayvanın başının hala taban düzeyinden 8 ila 10 metre kadar yükselebildiği manasına geliyor.”
Bu uzun boynun ve kesin çalışma sistemlerinin sebepleri hala bir gizem olsa da kimi taşılbilimcilere nazaran boyun, bu dev canlıların bir noktada oturup çok sayıda yapraklı ağaca erişebilmesi için evrimleşmiş olabilir. Boyunlar, sauropodun yüzey alanını artırarak fazladan ısının atılmasına da imkan sağlamış olabilir.
“Cinsel şovla ilgili de olabilir yahut eş ve bölge için hengame eden erkeklerin boyunlarıyla çaba etmesinde kullanılmış olabilir; zürafalar da bugün emsal formda davranıyor” diyor Barett. “Fakat kesin bir şey söyleyemiyoruz. Bu noktada, böylesine uzun boyunların evrimleşme sebebiyle ilgili yalnızca kestirim yürütebiliyoruz.”