İzmir’in Konak ilçesinde, en son 1923’te restore edilen Ali Reis Mescidi yok olmak üzere…
Aydınoğlu Beyliği’nin 1316 yılında İzmir fethi sonrası Türk ailelerinin birinci yerleşim yerlerinden olan Ali Reis Mahallesi’ndeki tarihi mescit, Cumhuriyet periyodunun birinci yıllarında restore edildi.
Uzun yıllar sahipsiz bırakılan Ali Reis Mescidi’nden geri yalnızca kapısı ve kitabesi kaldı. Kent gözlemcisi, araştırmacı-yazar Orhan Beşikçi ise tarihi mescidin yine inşa edilip, kapı ve kitabesinin korunması için İzmir Vakıflar Bölge Müdürlüğü’ne dilekçe yazdı. Müdafaa Şurası, kitabenin İzmir Arkeoloji Müzesi’ne kaldırılmasına karar verdi. Kitabe, uzman gruplarca bulunduğu yerden alınıp, müzeye nakledilerek muhafazaya alındı. İzmir Vakıflar Bölge Müdürlüğü ayrıyeten mescidin bulunduğu yere sanat tarihçi ile mimar gönderdi ve alanda inceleme yapıldı. Yetkililerden alınan bilgiye nazaran; mülkiyeti İzmir Vakıflar Bölge Müdürlüğü’ne ilişkin tarihi mescit için evvel projeler hazırlanacak akabinde Muhafaza Şurası’ndan gelen onay ile rekonstrüksiyonu planlanacak.
“MESCİDİN KİTABESİ, TAMİR KİTABESİDİR”
Ali Reis Mahallesi’nin, kentin en eski mahallerinden olduğunu belirten Orhan Beşikçi, “Burada eski İzmir mimarisinin en hoş örneklerini görebiliyoruz. Ali Reis Mahallesi’nde çok değerli su yapıları, bilhassa çeşmeler var. Hala ayakta olan ve tamir bekleyen çeşmeler bulunuyor. Ali Reis Mahallesi, ismini mescitten alıyor. Bu bölgedeki başka mahalle isimleri da cami isimlerinden geliyor. Faik Paşa Mahallesi, Selahaddin Zade Mahallesi, Hatuniye Mahallesi de mescitlerden ismini alıyor. Ali Reis Mescidi, günümüze maalesef bu formda gelebildi. Mescidin şu anda yalnızca kapısı var. Kapının üzerindeki kitabeye bir şey olmaması için müzeye kaldırıldı. Mescidin kitabesi, tamir kitabesidir. 1923 yılında İmam-ı Rasih Efendi himmetinde restore edildiğini yazan bir kitabedir. Eski fotoğraflarda, kesme taştan yapılmış, ahşap yapılı ve daha çok mescit görünümünde olan camidir” diye konuştu.
‘YÜZEY ÇALIŞMASI YAPILSIN’ ÖNERİSİ
Tarihi mescidin bugünkü haline çok üzüldüğünü söyleyen Orhan Beşikçi, yapının restore edilip, kente kazandırılması gerektiğini kaydetti. Beşikçi, “Burada yapılacak bir yüzey hafriyatı ile birlikte tahminen mescitle ilgili öbür nesnelere de rastlamak mümkün olacak. Bu nedenle mescidin restore edilip, müzedeki kitabesinin de yerine asılmasını bekliyoruz. Sanıyorum bu mevzuda birtakım teşebbüsler olacak. Kitabenin kaldırıldığı sırada sanat tarihçileri alanda çalışma yaptı. Burada yüzey çalışmasına arkeologların dahil olması gerekir. Yapılacak hafriyatlarda tahminen de mescidin temelleri hatta asıl kitabesine bile rastlanabilir. Vakıfların teşebbüste bulunması, son derece sevindirici bir gelişme. Vakıflar, bir hareket göstererek ‘Han Bey’ dediğimiz Pazaryeri, Asmalı Mescit ve Faik Paşa mescitlerinin onarımını başlatmış durumda” dedi.
İzmir Arkeoloji Müzesi ismine tarihi mescidin kitabesini teslim alan arkeolog Avni Sağlam ise “Kitabe müdafaa altına alındı ve müzemizin deposunda yer almaktadır. Kitabenin üzerinde temizleme çalışması yapıldı. Osmanlıca yazıların daha net okunması için yapılan çalışmalar ile yapıtımız son halini aldı. Üzerinde daha evvelden monte edilirken açılmış delikler var. Onlara ait bir şey yapamadık” sözlerini kullandı.