Dünyada birinci olan bu yeni araştırma, kanserle uğraşta yeni bir cephe açacak. Prof. Dr. Sancar’ın çalışmasına nazaran, kansere karşı “koruyucu melek” olarak isimlendirilen p53 isimli bir genin yokluğunda kanseri engellemenin tek yolu biyolojik saati düzenleyen sistemlerden “CRY” isimli proteinin silinmesi. Lakin Prof. Dr. Sancar’ın deney farelerinde genetik metotlarla gerçekleştirdiği silme süreci, beşere uygun değil. Koç Üniversitesi araştırmacılarından Prof. Dr. Halil Kavaklı ve takımı, dünyada birinci sefer CRY proteininin ilaçla yok edilebileceğini gösterdi. Prof. Dr. Kavaklı, 2 milyon molekül ortasından tek tek taranarak bulunan yeni keşfin ayrıntılarını anlattı.
İnsan deney hazırlığı
Koç Üniversitesi’nden Türk bilim insanları, bu proteini ilaçla silebilecek bir çalışma gerçekleştirdi. Hayvan deneylerinde ilaç adayı molekülün aktifliğini de ispatlayan araştırmacılar, beşerler üzerinde yapılacak faz çalışmaları için hazırlanıyor. Koç Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi İstanbul Eczacılık Fakültesi, Medipol Üniversitesi ve Gebze Teknik Üniversitesi’nden bilim insanlarının birlikte yürüttüğü araştırmanın başındaki isim Prof. Dr. Kavaklı. 5 yıl Prof. Dr. Aziz Sancar’la da yan yana çalışmalar yürüten Kavaklı, her şey yolunda giderse bu keyfin 5-6 yıl içinde eczanelerde ilaç olarak raflarda yerini alabileceğini kaydetti. Grup, şimdilerde bilhassa vefat oranı çok yüksek olan pankreas ve karaciğer kanserinde bu molekülün aktifliğini görmek üzere farelerde çalışmalara başladı.
Araştırma takımından İstanbul Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Onur Gül de CRY proteinini yok edebilecek potansiyel molekülü bulabilmek için 2 milyon doğal molekül içinden tesirli olanı keyfetti. Prof. Dr. Mustafa Hoş, deniz canlılarından elde edilmiş bu molekülü kimyasal olarak sentezleyerek, deney hayvanlarına verilebilecek “ilaç formunu” elde etti. Prof. Dr. Alper Okyar ise ilacın aktifliği ile ilgili testleri yürüttü. Prof. Dr. Nuri Öztürk de molekülün hücre içindeki tesirlerine yönelik kimi testleri gerçekleştirdi.
Beş yıla eczanelerde
Prof. Dr. Kavaklı, yeni molekülün muhakkak dozlarla 4-5 hafta boyunca p53 geni olmayan hayvanlara verildiğinde, toksik tesirinin olmadığını kanıtladıklarını belirtirken şunları söyledi: “Çalışmalarımız 3 yıl sürdü. p53 geni taşımayan bir fare modeli kullandık. Denetim kümesi fareler, yaklaşık 20 hafta içinde tümus bezi kanserine yakalanıp ölürken, 5 hafta ilaç verdiğimiz fareler yüzde 25 daha fazla yaşadı. p53 geni yokluğunda CRY’ı sildiğinizde hayvanı kanser oluşumundan koruyorsunuz. Laboratuvar ve hayvan deneylerini tamamladık. Faz çalışmalarına hazırız. Her şey yolunda giderse 5-6 yıl içinde ilaç olarak eczane raflarında olacak.”