Hülya Avtan – “Bir elmayla Paris’i hayrete düşüreceğim.” Cezanne, vaktinde ettiği bu kelamın hakkını ziyadesiyle veriyor. 19. YY’ın en gizemli olduğu kadar en saygın isimlerinden de olan Cezanne, fotoğraflarında belirsizlikle bellilik ortasında gidip gelen yaşama dair açtığı orijinal imkanlarla hâlâ eşsiz. Tate Modern’de açılan “The Ey Exhibition: Cezanne” standı sanatkarın işlerindeki birçok tansiyon ve çelişkiye odaklanırken Güney Akdeniz’le gurur duyan, lakin Paris metropolünde var olmak konusunda istekli ve hırslı ressamı daha güzel anlamayı amaçlıyor.
Aynı vakitte Birleşik Krallık’ta birinci kere gösterilen pek çok yapıtın da yer aldığı sergiyi hafta içi bir günde ve gün ortasında ziyaret etmek isteseniz de önünde uzanan uzun kuyrukları göze almanız gerekeceği konusunda şimdiden uyarmakta yarar var. Çünkü Cezanne’ın kimselerinkine benzemeyen kendi lisanını amansızca takip etmesinden evvel, tanınmak ve ortaya yeni çıkan izlenimcilere katılmak konusundaki gayretinin de izini süren stant, kapılarını açtığı 5 Ekim’den itibaren büyük ilgiyle karşılanmış durumda.
Tate Modern’in “Bir sanatkarın, çağdaş ressam olmanın ne manaya geldiğiyle boğuşmasından yaşadığı dünyaya, siyasi kaoslar sebebiyle daima hızlanan ömür biçimine dek derinden kuşkuyla baktığı dünyaya tanıklık edeceğiz” dediği stant, ressamın birinci periyot işlerinden başlayarak ömrünün ve sanatının son devirlerine uzanan kapsamlı bir bakış sunuyor. Tıpkı vakitte bugüne dek sorulmamış sorular aracılığıyla Cezanne’a dair yeni bir kavrayış getirmeyi amaçlıyor: “Döneminde yaşanan siyasi ve politik atmosfere nasıl karşılık verdi?”, “Metropol kent Paris ile meskeni saydığı kırsal ömür ortasında nasıl bir istikrar kurdu?”, “Döneminin kural yıkıcısı bu ismi bugün çağdaş sanatın özü olarak niteleyebilir miyiz?”
Cesur ve tutkulu
Sergi salonuna girdiğinizde sizi karşılayan birinci şey Cezanne’ın 35 yaşındaki otoportresi oluyor. Çaprazındaki duvarda ise Cezanne’dan şöyle bir alıntı yer alıyor: “Gördüğüm ve hissettiğim üzere resmediyorum. Onlar da benim üzere hissediyor ve görüyorlar, lakin cüret edemiyorlar. Ben ediyorum.” Cezanne’ın “Cesaret ediyorum” diye bahsettiği şey, bugün eleştirmenlerin ona dair hemfikir oldukları nokta; 15. YY’dan bu yana süregelen fotoğraf geleneğinde yarattığı radikal kırılma bir bakıma. “Şanlı atalarımızın hoş formüllerine tutunmakla yetinmemeliyiz” diyen Cezanne içinse ömürlük bir araştırma tutkusu…
Serginin birinci yarısı Cezanne’ın vaktini, yaşantısını, bağlantılarını ve onu çevreleyen yaratıcı dünyayı merkezine alıyor. İkinci kısım ise onunla özdeşleşmiş ‘ölü doğa’, ‘yüzmeye gidenler’ üzere aşikâr başlı temalar üzerinden ilerliyor. Sanatkarın 30’lu yaşları, birebir vakitte kendisini bir ‘yetişkin’ olarak tanımladığı yaşlar. Sonraki 30 yılı ise “Modern fotoğraf nedir?” sorusuna karşılık arayarak geçmiş. Bu bilgileri girişte ediniyor ziyaretçiler. Objeler dünyasıyla ilgimizin her daim bir sorgu sıkıntısı olduğu Cezanne standının pusula misyonunu ise her odada karşınıza çıkan elmalar üstleniyor.
Babasıyla ilişkisi
Cezanne’ın olduğu şahısta tesiri en büyük şeylerden birincisi babasıyla olan sıkıntılı münasebeti. Bunun akabinde ise Emile Zola ve Camille Pisarro ile kurduğu dostluklar anahtar nokta. İkinci oda Cezanne’ın sanat seyahatini bunların tesirleri üstünden takip ediyor. Bu isimlerin tesirlerini odada karşılıklı yerleştirilmiş iki farklı tablo üzerinden yorumlamak mümkün. Birincisi karanlık, yabanî ve pejmürde “Sugar Bowl, Pearl and Blue Cup” (Şeker Kâsesi, İnci ve Mavi Fincan), ikincisi ise rengârenk bir natürmort olan “Fruit Dish” (Meyve Tabağı).
Pissaro’nun anarşistliği, Zola’nın ihtilali destekleyen mektupları biliniyor olsa da Cezanne’ın hiçbir vakit politik açıdan dobra olmadığı söyleniyordu. Ancak son devirdeki araştırmalar, Cezanne’ın erken devir işlerinin tanınan görsel kültüre ve siyasete dair iletiler içerdiğini ortaya koyuyor. Bir sonraki oda ön plana çıkan üç farklı fotoğraf üzerinden bu araştırmaların müsaadeden gidiyor. Köleliğin kaldırılmasına dair “Scipio”, ana akım medyadaki bayan tasvirine dair “Eternal Feminine” (Ebedi Feminen) ve ressamın politik görüşlerini açık ettiği “The Conversation” (Sohbet) tablolarını bu bilgiler üzerinden yine konumlandırıyor.
Bu yazı Milliyet Sanat mecmuasının ocak sayısından alıntılanmıştır. Tamamını mecmuada okuyabilirsiniz.