“Şu an Ermenistan’ın güneyindeyiz. Ermenistan coğrafik olarak çok büyük bir ülke değil ama başşehir Erivan’dan 4-5 saat süren bir seyahatle yaklaşık 250 kilometrelik bir seyahatle biz buraya geldik. Tatev Manastırı’ndayız. Bu manastır bölgenin dini, kültürel, tarihi merkezlerinden biri. Bu nedenle bu manastırın da yer aldığı bölge, Ermenistan’ın güney toprakları.
İşte bu manastırın da yer aldığı bölge, Ermenistan’ın güney toprakları son devirde siyasetin de gündeminde. 2020 yılındaki savaşın sonrasında geçen sene yaşanan çatışmalardan bölge de etkilenmiş, bu nedenle kimileri güvenlik tasasıyla kuzeye göç etmişti. Çatışmaların sona ermesinin ardındansa yerleşim bölgelerine geri döndüler…
Burası tıpkı vakitte tartışmaların odağında yer alan, Azerbaycan’ın Zengezur projesi dediği alanın da yakınında… Şu an bulunduğumuz yerin doğusundaysa 30-40 kilometrelik karayolu ilişkisi uzağında Azerbaycan, güneyinde yaklaşık 120 kilometre uzaklıkta İran, batısındaysa 70 kilometre uzaklığında Azerbaycan’a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti yer alıyor.
Bu çizginin iki bölgenin coğrafik olarak en yakın olduğu Ermenistan’ın güneyinden geçmesi öngörülüyor. Ancak bu yalnızca Azerbaycan’ı bir yol ile birleştirmekle kalmıyor. Birebir vakitte Azerbaycan’ı direkt Türkiye’ye de bağlamayı amaçlıyor. Bu ilişkinin kurulmasının Ermenistan’ın kendisine de ekonomik katkı sunacağı, bölgede ekonomik gelişim sağlayacağı tabir ediliyor. Bu proje Ankara için de değerli. Zira bu sayede Türkiye, Azerbaycan’a ve Orta Asya’daki Türk Cumhuriyetlerine açılma imkanına kavuşmak istiyor.
2020’deki muahedede 9. unsur şöyleydi. “Bölgedeki tüm iktisat ve ulaşım ilişkileri açılacak. Ermenistan Cumhuriyeti, insanların, araçların ve malların her iki istikamette manisiz bir halde hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti’nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ortasındaki ulaşım irtibatlarının güvenliğini garanti eder” diyordu. Metinde ayrıyeten “Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni Azerbaycan’ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım kontaklarının inşası gerçekleşecektir” cümlesi yer almıştı.
İşte Bakü de bu unsur üzerinden talebini iletiyor. Buradan Ermenistan’ın da bakış açısını aktaralım. 2022 yılının Ekim ayında bahis gündeme geldiğinde Başbakan Nikol Paşinyan, toplumsal paylaşım platformu Twitter üzerinden yaptığı açıklamasında, mutabakatta yeni yollar inşa etmeye dair yükümlülük olmasa da Ermenistan ve Azerbaycan ortasındaki mutabakatlarla mevzuata uygun bir biçimde bir sınırın gerçekleşebileceğini söylüyordu.
İran ise bu proje nedeniyle telaşlı. Hatta projenin geçmesi öngörülen güzergahın yakınlarında yer alan Ermenistan’ın Kapan kentinde de Ekim ayında bir başkonsolosluk açtı.
İşte dünyanın gözünü çevirdiği bu kritik bölgeyi Türkiye’den gelerek birinci görüntüleyen haber kanalı CNN Türk oldu.