Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde, Askeri Veteriner Okulu ve Eğitim Merkez Komutanlığı’nda misyon yapan Köpek Üretim ve Eğitim Tabur Komutanlığı’nda, 1963 yılından bu yana köpek üretim ve eğitimi yapılıyor. Gemlik’teki merkezde üretilen ve yetiştirilen zerdava, akbaş, Kangal, Kars çobanı, Aksaray malaklısı ve Türk tazısının ortalarında olduğu 6’sı yerli, 12 farklı ırktan köpek, 8 branşta şiddetli bir eğitim alıyor. Köpeklerin 3 aylıkken başlayan eğitim süreci ortalama 20 ay sürüyor. ‘Bomba arama’, ‘mayın arama’, ‘narkotik husus arama’, ‘devriye’, ‘iz takip’, ‘keşif’, ‘arama’ ve ‘ceset arama’ branşlarında eğitilen köpeklerin hangi eğitimi alacağına ise bir heyet tarafından karar veriliyor.
MİZAÇLARI VE İLGİ ALANLARI BRANŞ SEÇİMİNDE TESİRLİ OLUYOR
Irk, cinsiyet, mizaç, cüret, ilgi alanı üzere genel konularda pek çok kritere nazaran bedellendirilen köpeklerin hangi branşta eğitileceğinde karakteristik özellikleri tesirli oluyor. ‘Bomba’ ve ‘narkotik husus arama’ için meraklı, araştırmacı ve oyuncaklar ile oynamayı seven, ‘devriye’ ve ‘keşif’ için saldırganlık ve müdafaa iç güdüsüne sahip, ‘iz takip’ ve ‘mayın arama’ köpekleri için araştırma ve odaklanma duyusu yüksek, sakin mizaçlı köpekler tercih edilirken, ‘arama’ için yükseklik korkusu ve öbür hayvanlar ile insanlara agresyonu bulunmayan, maksada odaklanma içgüdüsü yüksek, atletik yapıdaki köpekler seçiliyor. Köpeklerin bu özelliklerinin tespiti için yavru köpekler farklı ortamlarda gözlemlenerek, birçok farklı teste tabi tutuluyor. Bu biçimde belirlenen köpekler, kuvvetli eğitim sürecinin akabinde eğiticisi ile tayininin çıktığı askeri birliklere giderek hem yurt içinde hem de hudut ötesinde aktif rol alıyor.
ARAMA KÖPEKLERİNİN GÖZDESİ LABRADOR VE BELÇİKA MALİNOİSİ
Kahramanmaraş zelzelelerinin akabinde, bölgedeki çalışmalarda gösterdikleri performansla bir sefer daha ön plana çıkan arama köpekleri ise genelde labrador retriever ile Belçika malinois köpeklerinden seçiliyor. Belçika kurdu olarak da bilinen malinois cinsi köpeklerin faal, uyanık, inatçı, hami, çalışkan, emin ve atik olmaları nedeniyle, labrador retriever cinsi köpeklerin de meraklı, cana yakın, yürekli ve koku alma özelliklerinin yüksek olması nedeniyle tercih edildiğini söyleyen Askeri Veteriner Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı Köpek Üretim ve Eğitim Tabur Kumandanı Veteriner Yarbay Dr. Umut Çelik, “Bu geride görmüş olduğunuz arama köpekleri de zelzele bölgesinde vazife yapan köpeklerimiz. Arama köpeklerinin yetiştirilmesi ortalama 2 yıl kadar bir süreç almaktadır. Olağan bu eğitimler çoklu disiplin gerektiren bir faaliyetler zinciri. Meşakkatli ve sıkıntı bir süreç. Bu içerisinde üretimden itibaren yavru köpeklerimizin seçimi ehemmiyet arz ediyor. Bir heyet üzerinde, yavru köpeklerimizin hangi branşlarda daha uygun formda eğitim yapabileceğine karar veriyoruz. Arama köpekleri bilhassa doğal afetlerde, sarsıntı, heyelan, su baskını, çığ üzere felaketlerde, ayrıyeten iç güvenlik harekatında kaybolan dost ögelerin ve kaçan düşman ögelerin tespit edilmesine yönelik imkan ve kabiliyetlere sahipler. Bu özellikleri sebebiyle yavru seçiminde bilhassa kimi kriterlere çok dikkat ediyoruz. Yavru köpekler seçilirken bilhassa birinci aradığımız konu, arama dürtülerinin kuvvetli olması, meraklı olmaları, beşere, cana yakın olmaları, olağan ki çevik, yürek, atiklik bizim için her vakit kıymetli tüm branşlarda. Ayrıyeten biz köpekler için, ‘Köpeklerin gözleri burunlarıdır’ deriz. Hasebiyle köpeklerin koku alma özelliklerinin üst düzeyde olması değer arz ediyor. Ancak arama köpekleri bu bağlamda da başka branşlardan farklılaşıyor. Zira arama köpekleri yalnızca koku alma duyularıyla değil, tıpkı vakitte titreşim ve değişik frekanstaki sesleri algılama yetenekleri ile de öteki branşlara nazaran üstünlük sağlamaktadırlar” dedi.
‘EĞİTİM SÜRECİ YALNIZCA DİSİPLİNLE SAĞLANMIYOR’
‘Sosyalizasyon’ ve ‘branş’ eğitimleri alan köpeklere, ayrıntılı bir ‘itaat’ eğitimi de veriliyor. Böylelikle arama köpeklerinin kullanımı büsbütün eğiticisinin denetimi altına giriyor. 20 aylık şiddetli eğitim sürecinin akabinde eğiticisiyle, askeri birliklere tayini çıkan arama köpekleri, doğal afetlerin yanı sıra operasyon bölgelerinde terörist ögelerin tespit edilmesinde de faal rol alıyor. Köpeklerin eğitimlerinin yanı sıra beslenmelerine de bilhassa dikkat edildiğine dikkat çeken Yarbay Umut Çelik, güçlü eğitim sürecini şöyle anlattı:
“Bu köpekler eğitim sürecine birinci basamağı olan sosyalizasyon eğitimiyle başlıyorlar. Sosyalizasyon eğitiminde, tıpkı Türk Silahlı Kuvvetleri’nin tüm işçisinde olduğu üzere, her türlü iklim, arazi kaidelerinde vazife yapabilecek halde, gece ve gündüz kaidelerinde eğitimlerini icra ediyorlar. Gündüz almış oldukları eğitimleri, gece koşullarında da işçiyle bir arada karanlık ortamlarda, uzaktan sevk ve idari yetenekleri geliştirilecek formda eğitimleri pekiştiriliyor. Olağan bu meşakkatli eğitim süreci yalnızca eğitim disipliniyle sağlanamıyor. Pek çok disiplini başka farklı işletmek durumundayız. Bu manada köpeklerimizin bakım, sıhhat ve uygun beslenme özellikleri ön plana çıkıyor. Köpeklerimiz beslenme kademesinde çok yüksek güç pahası, besin pahası yüksek mamalarla, yemlerle besleniyorlar. Ayrıyeten kendilerine istihkak olarak proteinden güçlü, süt ve yumurta üzere besin unsurları veriliyor. Yine kas, kemik dokularının ve eklem sıhhatlerinin gelişmesi manasında vitamin ve mineral destekleriyle Omega-3 üzere, probiyotik üzere birtakım besin destekleriyle bağışıklık sistemlerinin gelişmesi arzulanıyor.”