Polisiye edebiyatın kıymetli isimlerinden biri olarak kabul edilen İngiliz muharrir Agatha Christie’nin romanları ‘ırkçı’, ‘duyarsız’ ya da ‘uygunsuz’ tabirler barındırdığı gerekçesiyle sansürlendi.
Yazarın ‘Poirot’ ve ‘Bayan Marple’ üzere kurgusal karakterlerinin öykülerini içeren kitaplarında kimi pasajlar tekrar gözden geçirildi ya da kitapların yeni baskılarında büsbütün çıkarıldı.
NTV’nin The Telegraph’ın haberinden aktardığına nazaran, HarperCollins Yayınevi, karakterlerin fizikî özelliklerini açıklarken, ‘etnik kökene hakaret yahut referanslar’ içeren metinlerin kaldırıldığını bildirdi.
‘ANLAYIŞSIZ’ DİYALOGLAR KALDIRILDI
Gazete tarafından incelenen Christie’nin romanlarının yeni baskılarında, editörlerin çok sayıda değişiklik yaptığı görüldü. 1920 ile 1976 yılları ortasında yazılan yapıtlarda ‘anlayışsız’ diyalog kısımları, karakter açıklamaları ve açık hakaretler kaldırıldı.
Örneğin Christie’nin 1937’de yazdığı, dedektif Hercule Poirot’nun lüks bir gemi seyahatinde bir cinayeti soruşturmasını bahis alan ‘Nil’de Ölüm’ isimli gizem romanında geçen “Doğulu” sözü kaldırıldı.
Yayıncı, çocukları rahatsız etmekten şikayet eden Bayan Allerton karakterinin diyaloğunu da değiştirdi. Özgün metinde şöyle yazıyordu:
“Geri dönüp bakıyorlar ve bakıyorlar. Gözleri tek sözle iğrenç, burunları da o denli. Çocukları sahiden sevdiğime inanmıyorum.”
Yenilenen metinde, söz şöyle değiştirildi:
“Geri dönüp bakıyorlar ve bakıyorlar. Çocukları hakikaten sevdiğime inanmıyorum.”
ARTIK YALNIZCA ‘KAYIKÇI’
Kitapta, Mısır’ın Nubia halkına yapılan atıflar da kaldırıldı. “Nubyalı kayıkçı” tabiri artık yalnızca “kayıkçı” olarak geçiyor.
The Telegraph’a nazaran, romanda daha evvel “siyah” ve “sırıtan” olarak nitelendirilen bir hizmetçi artık ırkıyla tanımlanmıyor ve bunun yerine “başını sallayan” olarak tanımlanıyor.
Benzer değişiklikler 1964’te yazılan ‘Ölüm Adası’ kitabında da yapıldı. Kitap, dedektif Marple’ın Batı Hint Adaları’ndaki bir resort otelde yaptığı tatilin öyküsünü anlatıyor.
Kitapta, gülen bir otel çalışanını tanım etmek için kullanılan “çok hoş beyaz dişler” ve “güzel dişler” üzere sözler kaldırıldı.
Kitap ayrıyeten artık bir bayan karakteri “bir heykeltıraşın güzeline gidecek siyah mermerden bir gövdeye sahip” olarak tanımlayan bir tabire de yer vermiyor.
Bir öbür Cristie yapıtında, bir öfke nöbeti geçiren Hintli bir yargıç karakterini anlatırken kullanılan “onun Kızılderili öfkesi” yerine yalnızca “öfkesi” sözü kullanıldı.