Basında “Şair-i Azam” ve “tezatlar şairi” olarak anılan, Türk şiirine Batılı bir anlayış ve nazım yenilikleri getiren Tarhan, felsefi duyuş ve hayal gücünü tüm yapıtlarında sergiledi.
ABDÜLHAK HAMİD TARHAN KİMDİR?
Türk edebiyatına “Makber” isimli unutulmaz yapıtı kazandıran Tarhan, tarihçi Hayrullah Efendi ile Münteha Nasib Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak 2 Ocak 1852’de, dedesi Hekimbaşı Abdülhak Molla’nın yalısında dünyaya geldi. Esaslı bir aileye sahip olan Tarhan, birinci tahsiline Bebek’teki mahalle mektebinde başladı. Usta müellif, Evliya Hoca, Bahaeddin Efendi ve ona şiir zevkini aşılayan Hoca Tahsin Efendi’den özel dersler aldı, kısa bir müddet Rumelihisarı Rüştiyesi’nde eğitim gördü. Ailesinin isteği üzerine ağustos 1863’te ağabeyleri Nasuhi Beyefendi ve Tahsin Efendi ile Paris’e giden şair, bir buçuk yıl Hortus College’da eğitim gördü.
Abdülhak Hamid Tarhan, 1864’te, ağabeyleriyle İstanbul’a dönerek, Fransız mektebine devam etti. Fransızcasını geliştirmek için çeviri odasında çalışmaya başlayan müellif, babasının 1865’te Tahran Büyükelçiliğine atanmasıyla İran’a gitti ve Farsça öğrenmeye başladı.
Unutulmaz edebiyatçı, babasının vefatı nedeniyle 1867’de İstanbul’a döndü. Maliye Bakanlığı Özel Kalem Müdürlüğü ve Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü’nde çalıştı. Tarhan, memuriyeti sırasında tanıştığı Ebuzziya Tevfik vasıtasıyla Samipaşazade Sezai, Namık Kemal, Recaizade Ekrem ve Mizancı Murad’la arkadaş oldu.
ABDÜLHAK HAMİD TARHAN’IN SANAT YAŞAMI
“Macera-yı Aşk” isimli birinci piyesini 1873’te kaleme alan edebiyatçı, 1874’te “Sabrü Sebat” ve “İçli Kız”, 1875’te “Duhter-i Hindu”, 1876’da “Nazife”yi yazdı.
İkinci katip olarak atandığı Paris Büyükelçiliğinde misyon yapan Tarhan’ın, yazdığı bir eser münasebetiyle 1878’de misyonuna son verildi.
Abdülhak Hamid Tarhan, 1876’da şiir yazmaya başladı, “Nesteren” isimli piyes ile “Divaneliklerim veya Belde” isimli şiirleri kaleme aldı.
Bombay şehbenderliğine 1883 sonlarında tayin edilen Tarhan, kuvvetli Hindistan tabiatından etkilenerek, “Kürsi-i İstiğrak”, “Külbe-i İştiyak” ve “Zamane-i Ab” isimli şiirleri yazdı.
Türk şiirine batıdan yeni mevzular, özgür niyet ve yeni bir form getirdi
Şair, muharrir Tarhan Türk şiirine batıdan yeni bahisler, hür fikir ve yeni bir hal getirdi. Çağdaş edebiyatın doğuşunda faal bir isim olarak bilinen edebiyatçı, Batılı müelliflerden etkilenerek yazdığı oyunlarla Türk tiyatrosuna felsefi kanıyı soktu. Türk şiirine batılı bir anlayış ve nazım yenilikleri getiren Tarhan, hayal gücünü tüm yapıtlarında ustalıkla sergiledi.
Geniş bir coğrafyayı tanıma fırsatı bulan usta muharrir, birçoklarını manzum olarak kaleme aldığı tiyatro yapıtlarında, Türk, Arap, Asur ve Yunan tarihinde geçen olayları anlattı, tabiat ve aşk kavramlarını işlediği şiirlerle tiyatro yapıtları yazdı.
Birinci ve İkinci Meşrutiyet’i gören, akabinde da Cumhuriyet’in kuruluşuna şahit olan Tarhan, yapıtlarında devrin tesirlerini kaleme aldı. Uzun yıllar hem Doğu hem de Batı ülkelerinde diplomatlık yapmasından ötürü mukayeseli edebiyata da hakim oldu.
ABDÜLHAK HAMİD TARHAN’IN ESERLERİ
Usta edebiyatçının kaleme aldığı eserler şöyle:
“Sahra” (1879), “Makber” (1885), “Ölü” (1885), “Hacle” (1886), “Bunlar Odur” (1885), “Divaneliklerim veyahut Belde” (1885), “Bir Sefilenin Hasbihali” (1886), “Bala’dan Bir Ses” (1912), “Validem” (1913), “İlham-ı Vatan” (1916), “Tayflar Geçidi” (1917), “Ruhlar” (1922) ve “Garam” (1923)
“İçli Kız” (1875), “Nesteren” (1876), “Sabr-ü Sebat” (1880), “Duhter-i Hindu” (1875), “Nazife veya Feda-yı Hamiyet” (1876, 1919), “Tarık veyahut Endülüs Fethi” (1879, 1970), “Eşber” (1880, 1945), “Zeynep” (1908), “Macera-yı Aşk” (1873), “İlhan” (1913), “Turhan” (1916), “İbn-i Musa veya Zatülcemal” (1917), “Sardanapal” (1917), “Abdullah-i Sagir” (1917), “Finten (1918, 1964), “İbni Musa” (1919, 1927), “Yadigar-ı Harb” (1919), “Hakan” (1935)
ABDÜLHAK HAMİD TARHAN’IN ÖZEL YAŞAMI
Usta kalem 1874’te Pirizade Fatma Hanım ile evlendi. Çiftin Abdülhak Hüseyin isimli oğlu ile Hamide Nasip isimli bir kızı oldu.
Tarhan, İstanbul’da vereme yakalanan eşini güzelleşir ümidiyle Hindistan’a götürdü. Fatma Hanım’ın durumu kötüleşince, Tarhan eşiyle İstanbul’a dönmek üzere yola çıktı. Fatma Hanım, hastalık yolda daha da artınca, Beyrut yakınlarında, 21 Nisan 1885’te hayatını kaybetti.
Eşinin vefat acısıyla “Makber” isimli yapıtı kaleme alan Tarhan, İstanbul’a döndükten bir müddet sonra Londra sefareti başkatipliğine tayin edildi. Londra’ya gidişi, Tarhan’ın yapıtlarında de tesirini gösterdi.
Başarılı müellif, 1890’da Londra’da Nelly Clower ile evlendi. Londra’da “Zeynep” ve İngiltere’nin Victoria devri özelliklerini yansıtan “Finten” isimli iki piyes kaleme aldı.
Abdülhak Hamid Tarhan, 1895’te Lahey Büyükelçiliğine, 2 yıl sonra ise kendi isteğiyle Londra Büyükelçiliği müsteşarlığına atandı. Eşi Nelly’nin hastalanması nedeniyle İstanbul’a gelen Tarhan, Brüksel Orta Elçiliği’ne atandığı 1906’ya kadar burada kaldı.
Tarhan, eşi Nelly’nin 8 Şubat 1911’de vefat etmesinden bir yıl sonra, Belçikalı Lüsyen (Lucienne) hanımla evlendi. İstanbul’a dönen muharrir, 1914’te Ayan Meclisi üyesi oldu ve meclisin ikinci başkanlığına getirildi.
Görevi 1922’de sona erince ailesiyle Avrupa’ya giden Tarhan, Cumhuriyetin ilanından sonra emekliye ayrıldı, 1928’de İstanbul milletvekili seçildi.
ABDÜLHAK HAMİD TARHAN’IN ÖLÜMÜ
Usta edebiyatçı, 13 Nisan 1937’de hayata veda etti. Tarhan, Atatürk’ün talimatıyla Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilen birinci kişi oldu.