DUYGU ERDOĞAN – 2022 yılı, çiğ süt üretiminde şiddetli bir devir olarak geride kalırken, üreticiler için 2023 de düzgün başlamadı. Ulusal Süt Kurulu (USK) web sitesinde yayınlanan datalara nazaran çiğ süt üretim maliyeti aralıkta 8 lira 74 kuruş oldu. Fakat buna karşılık çiğ süt alım fiyatı ise 8 lira 50 kuruş olarak uygulanıyor. Buna ek olarak 50 kuruşluk çiğ süt destekleme primi veriliyor. 2022 yılı genelinde maliyetler karşısında düşük kalan çiğ süt fiyatı nedeniyle üreticiler süt veren hayvanlarını kesite göndermişti. Bilgilere yansıyan bu gelişmelerle birlikte son yayınlanan TÜİK bülteninde ekim ayında ticari işletmeler tarafından toplanan inek sütü ölçüsü, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 9.6 azaldığı görüldü.
USK referans fiyat
Bu düşük üretim nedeniyle ticari işletmelerin küçüklü büyüklü tüm üreticilerle kendi mutabakatlarını yaptığını belirten uzmanlar, fiyatın hür piyasada 10 liradan 12 liraya kadar fiyatlar ortasında satıldığını kaydediyor. USK fiyatının bir referans fiyat olarak değerlendirildiği belirtilirken; üreticiler kurulun yeni bir fiyat için toplanmasını talep etmiyor. Küçük üreticilerin ise birlikler aracılığıyla bu fiyatlara erişebildiği tabir edilirken, buna karşın küçük aile işletmelerinin korunması gerekliliğine dikkat çekiliyor.
USK Ekim ayında çiğ süt tavsiye fiyatını 8.5 lira olarak belirlemişti. Ekim-kasım aralık periyodunu kapsayan fiyatla ilgili yeni bir düzenleme olabileceği bekleniyor. Devlet tarafından sağlanan prim dayanağı ise 20 kuruştan 50 kuruşa çıkarılmıştı.
Pazarlık usulü
Şu anda fiyatların hür piyasada resen oluştuğunu belirten Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği Lideri Tevfik Keskin, kurul fiyatının referans fiyat olarak ele alındığını, yeni bir fiyat için toplanmasına gereksinim duyulmadığını söyledi. Keskin, “Şu anda oluşan fiyatlar tüketici açısından daha güzel durumda. Kurulun fiyat açıklamasını artık çok değerli bulmuyoruz. Konseyde açıklanan fiyat bir referans fiyat. Bunun üstünde de fiyat oluşuyordu. Fakat üretici aleyhine oluşabilecek daha düşük fiyatlara karşı korumak için bu referans fiyat belirleniyor. Artık yeni bir toplantıya gerek yok. Üretici ile alıcı ortasında fiyat oluşuyor. Endüstrici ve üretici pazarlık usulü fiyat belirliyor. Küçük üreticiler de birlikler aracılığıyla fiyatlarını belirliyor” diye konuştu.
Hesabı daha yüksek çıktı
USK maliyet hesabına karşılık Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) de web sitesinde bir maliyet tablosu yayınladı. Buna nazaran 1 litre süt üretim maliyeti 12 lira 90 kuruş olarak hesaplandı. Kurul ve derneğin hesaplamalarında yem başta olmak üzere genel sarfiyatlar, fireler üzere etkenler dahil ediliyor. USK tek sağmal üzerinden, dernek ise bir inek ve daha sonra onun yerine sürüye katılacak bir genç hayvan üzerinden hesabını yapıyor.
‘Üretim sorunu var’
Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, şu anda piyasada temel sorunun azalan üretim olduğuna dikkat çekerken, bu nedenle endüstricinin daha fazla fiyat verebildiğini söyledi.
“Süt üretimi ilerleyen vakitlerde yine artınca ne olacak” sorusunu yanıtlayan Yıldırım, “Bu kadar inek bölümü olunca süt azaldı. Süt azalınca endüstriciler süt alabilmek için fiyatlarını yükseltti, 12 liraya kadar alımlar var. Hatta üzerine de çıkıyor. Bugün süt az olduğu için fiyat bu türlü lakin yarını bilmiyoruz. Süt üretimi arttığında ne olacak? Sürdürülebilir bir sistem ele alınmalı. Eserin az olduğu ve çok olduğu yıllarda da üretici kazanacağını bilmeli. USK ise yine fonksiyonellik kazanmalı. Bugün büyük üreticiler daha yeterli satış şartlarına sahip olabilir ancak asıl küçük üreticiyi korumalıyız. Hala USK fiyatını baz alanlar da var. USK ve fiyatı devre dışı kalmış üzere gözükse de, kurulun gerçekçi yaklaşımlarla gücüne kavuşması; piyasa gereğiyle üreticiyi müdafaası lazım” değerlendirmesini yaptı.
Tire Süt Kooperatifi Lideri Osman Öztürk ise, kendi üreticilerine çiğ süt litre fiyatı olarak 10 lira 70 kuruş ile 11 lira 10 kuruş ortasında ödeme yaptıklarını belirtirken, “Üretici tarafında şu anda bir kasvet görünmüyor. Lakin yeniden de USK devreye girmeli. Fiyat 11 lira düzeyinde tutulabilir. Şayet girdi maliyetlerinde yeni bir yükseliş olmazsa bu fiyat üreticiyi kurtaracak bir fiyattır” dedi.
Verilere yansıyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ‘Süt ve Süt Eserleri Üretimi Ekim’ bilgilerine nazaran, ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü ölçüsü, ekim ayında bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 9,6; Ocak-Ekim 2022 periyodunda ise bir evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 3.3 azaldı. Bu düşüş ağustos ayından bu yana devam ediyor. Üreticiler damızlık hayvanlarını mayıstan itibaren kesite göndermeye başlamıştı.
Bir evvelki ay 751 bin 279 ton olan ticari süt işletmelerince toplanan inek sütü ölçüsü ekim ayında yüzde 3.4 azalarak 725 bin 868 ton oldu. Bir evvelki ay 123 bin 294 ton olan içme sütü üretimi ise ekim ayında yüzde 15.6 azalarak 104 bin 102 ton olarak gerçekleşti.