Yaşar Üniversitesi tarafından düzenlenen “Yaşam Hakkı, İnsan Onuru ve Devletin Müspet Yükümlülükleri” isimli çevrimiçi panelde doğal afetler sonrası devletlerin olumlu yükümlülükleri konuşuldu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) eski yargıçları Prof. Dr. Işıl Karakaş ve Dr. İstek M. Türmen, imar barışından faydalanan lakin zelzelede yıkılan yapılar için devletin, sorumluluğu kat maliklerine yükleyemeyeceğini belirtti.
Yaşar Üniversitesi Memleketler arası Hukuk Uygulamaları ve Araştırma Merkezi tarafından “Yaşam Hakkı, İnsan Onuru ve Devletin Olumlu Yükümlülükleri” isimli çevrimiçi panel düzenlendi. Moderatörlüğünü Yaşar Üniversitesi Memleketler arası Hukuk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü ve Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Işıl Özkan’ın yaptığı çevrimiçi panele Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) eski yargıçları Prof. Dr. Işıl Karakaş ve Dr. İstek M. Türmen konuşmacı olarak katıldı.
“İMAR AFFI İHLAL KONUSU OLUR”
Yaşanabilecek doğal afetler sonrası devletlerin AİHM’ndeki sorumluluğu konusunun öne çıktığı panelde konuşan Dr. İstek M. Türmen, “Yaşam hakkı en temel haktır ve askıya alınamayan hususlardandır. Devlet, hayat hakkı için her türlü çabayı göstermeli ve tedbirleri almalıdır. Devlet, doğal afetin önüne geçemez. Fakat bu afetlerin doğuracağı sonuçların önüne geçebilmesi için olumlu yükümlülükleri var. Sarsıntıda birçok bina yıkıldı. Bunların içinde İmar Barışı’ndan faydalanan yapılar da var. İmar Barışı’nda yer alan ‘Yapının sarsıntıya dayanıklılığı hususu malikine (Sahibine) mahsustur.’ hususu, affedilen konutlarda sorumluluğun artık malike ilişkin olduğu belirtiliyor. AİHM’ne yapacak kişisel müracaatlarda, devlet ismine bu durumun geçerli olacağını sanmıyorum. Devlet, imar affı ile müspet yükümlülüklerinden vazgeçmiş oluyor. Prosedür açıdan AİHM’nde ihlal konusu olacağını düşünüyorum.” dedi.
“17 AĞUSTOS İLE AYNI”
Devletin sarsıntının oluşunu engelleyemeyeceğini lakin gerekli güçlendirici önlemleri alabileceğini belirten Prof. Dr. Işıl Karakaş, “Yıkılan binaların betonları midye kabuklarıyla dolu. Gerekli denetimler, yapılmadığı için tam yargı davası açılabilir. Zelzele riski yüksek bölgelerde yapılan denetimler ve ruhsatlar neye nazaran veriliyor. Bu sonuçlarda konut yıkılırsa sorumluluk doğurur. 17 Ağustos 1999 yılında Gölcük’te meydana gelen zelzelede müteahhit Veli Göçer’in yaptığı 17 binalı sitede 189 kişi hayatını yitirdi. 24 Ağustos 1999’da savcılar, enkazlara giderek tutanak tuttu. Akabinde uzman raporları istendi. O gün binalarda yapılan tespitler ile ortadan yıllar geçmesine karşın bugün Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde yapılan tespitler tıpkı. Temeller zayıf, projedeki kat sayısına ek 1 kat daha çıkılmış, bodrum katı ya da istinat duvarı yapılmamış, yıkanmadan deniz kumu kullanılmış, gereç basınca uygun değil ve teknik kontrol yapılmadan inşa edilmiş üzere hususlar kelam konusu. AİHM, ‘Afetlerin yaratacağı sonuçlardan korunmak devletin sorumluluğudur.’ diyor. Ayrıyeten zelzele bölgelerinde özel kurallar var. Risklerin önlenmesinde 1. derece sorumlu mahallî makamlardır. Güvenliğe alışılmamış binaların çökmesi sonucu vefatlar yaşanıyor. İmara muhalif yapılan meskenler, imar affı ile yasal hale getiriliyor. İmar affının, en başından itibaren devletin sorumluluğunu ilgilendiren bir bahis olduğunu düşünüyorum” dedi.
“DAVALAR MÜLKİYET HAKKINI KAPSAR”
Hükümetin, sarsıntıda mesken ve işyeri yıkılan vatandaşlara yönelik yapacağı konutlardan ödeme talep etmesine de değinen, İstek M. Türmen, “Devlete karşı açılan davalar, mülkiyet hakkını da kapsayacaktır. Her şeyini kaybeden beşere, konut verip para istiyorsunuz. Bu bahisle ilgili olarak AİHM’nde fakat devletin olumlu yükümlülüklerini yerine getirmediği için tazminat davası açılabilir” diye konuştu.