AKP hükümeti seçimin yaklaştığı 2022 yılının başından itibaren hengameli olduğu ülkelerle münasebetleri düzeltmek için ani dönüşümlere imza attı. Birtakım ülkelere yönelik kullanılan ithamlar unutuldu, parmak sallanan ülkeler ile kol kola girildi. Pekala bu hareketler dış siyaset için olağan mı, dış siyasetin iç siyaset için araçsallaştırılması AKP iktidarına ne kazandırdı, dış siyaset adımlarının seçime tesiri ne olur, seçim sonrası Türkiye’yi dış siyasette neler bekliyor?
14 Mayıs seçimlerine giderken tartışılan hususların ortasında AKP’nin dış siyaset stratejisinin sonucu nasıl etkileyeceği de var. AKP’nin son 10 yılda izlediği “kavga” stratejisinin yanlışsız olmadığını belirten Memleketler arası alakalar uzmanı Prof Dr. İlhan Uzgel bu hususta muhalefeti de eleştiriyor. Uzgel Cumhuriyet’e demecinde, muhalefetin ihmalini şu sözlerle ifade etti:
“Erdoğan takımıyla birlikte güçlü bir önder imajı yaratmayı tercih etti. Dış siyaset ile iç siyasette popülerite ortasındaki münasebet buradan kuruldu. Tek tek dış siyaset ataklarıyla değil… AKP, Erdoğan’ı dünya çapında önderle tıpkı siklette, bazen onlara baş tutan bir başkan olarak sundu seçmenine ve bu tuttu. Türkiye’de daha evvel rastgele bir siyasetçi için bu yapılmamıştı. Erdoğan takımı bağlantı imkanlarını kullanarak bu türlü bir imaj yarattı. Muhalefet de “dış siyasetin iç siyasete tesiri yoktur, geçim derdidir temel olan” diyerek bu alanı boş bıraktı. Dış siyasette olumlu şeyler Erdoğan’ın lehine işliyor, negatif şeyler aleyhine işlemiyor. Başarısızlıklar oy kaybettirmiyor, yüksek profilli imaj verdiği atılımlar lehine işliyor. Dolayısıyla skandal seviyesindeki geri adımları, Rahip Brunson üzere geri adımları seçmen görmezden geliyor.”
ERDOĞAN’IN DIŞ SİYASET ADIMLARI NE DOĞURDU?
Uzgel ayrıyeten, Erdoğan’ın Sisi hakkındaki kelamlarını ve Rabia işaretini de hatırlatarak AKP seçmeninin bunları tolere ettiğine vurgu yaptı. Dış siyasetin hiç olmadığı kadar iç siyasete materyal edildiğini belirten Uzgel, her şeyin Erdoğan devrinde araçsallaştırıldığını söz etti. Uzgel bu çerçevede, AKP’nin dış siyaset adımlarını şöyle yorumladı:
“Erdoğan’ın son bir iki yıllık geçmişi direkt seçimleri kaybetmemek üzerine şurası. Çok fazla ülke Türkiye’nin iç siyasetinde seçim sürecinin bir kesimi oldu. Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca çoklu aktörün bir iktidar seçimleri kaybetmesin diye uğraş gösterdiği bir süreç yaşanmadı. AKP hükümetine ‘komşularla bağlantıları boz ve sonsuza kadar gergin kalsın’ demiyoruz aslında. Fakat komşularla bağlantıları gereksiz yere gerdi. Türkiye’nin Mısır ile münasebetlerinin bu kadar bozuk olmasına gerek yok. Biz Sisi meraklısı değiliz. Mısır diktatörü Sisi’yi beğenmiyoruz. Erdoğan’ın yaptığının daha beterini yapıyor Sisi. Fakat Sisi’yi düşman edinmenin Mısır halkına yararı yok, Türkiye’ye hiç yok. Türkiye’nin Suriye üzere komşusuyla bağlantılarının bozuk olmasını biz istemedik, biz talep etmedik. Evet ülkeler ortasında iniş çıkışlar olur. Lakin Türkiye Suriye’de rejimi değiştirmeye kalktı. Sonuçlarıyla biz hala baş edemiyoruz. Türkiye’de resmi kayıtlara nazaran 4 milyon Suriyeli var. Bu kadar insanı bir otobüse koyup gönderemezsiniz ki. Kendisi iktidar olmasa bile kucağımıza o denli büyük bir sorun bıraktı ki. Gelen yeni bir hükümet olsa o da bu meseleyle baş etmeye çalışacak. Dış siyasetin mantığına uymayan tansiyonlar, barışmalar yaşıyoruz.“
SEÇİM SONRASI TÜRKİYE’Yİ DIŞ SİYASETTE NE BEKLİYOR?
Uzgel farklı iki seçim sonucu senaryosunu şu halde kıymetlendirdi:
“AKP iktidarda kalırsa çok radikal bir değişiklik olmaz. Mısır ile de bu çizgiyi sürdürmek zorunda. Suriye ile de Mısır ile de artık bunun sürdürülemez olduğunun farkında. AKP hükümeti Mısır ile uzlaşmayı arayacak. Fakat Mısır önlerine fatura çıkarıyor. ‘Libya’dan çekilin’ diyor mesela. Büsbütün çekilmeyeceği için Mısır konusu kalır. Suriye sıkıntısı de o denli. Esad ‘normalleşelim lakin askerlerini çek’ diyor. Dış siyasette radikal bir değişim olmaz. Birebir problemlerle devam ederiz. Şayet AKP kaybederse dış siyaset en muğlak kısmı. Zira 6’lı masa kendilerini bağlayıcı tabirlerden kaçındı. Mutabakat metninden yola çıkarak yorum yapamıyorum. Lakin bu partilerin dünya görüşünden kimi çıkarımlar yapabiliriz. Birincisi; Türkiye’nin Rusya münasebetleri daha istikrarlı olacak. Türkiye’nin dış siyasetine yönelik söyleyebileceğimiz en somut şey Dışişleri Bakanlığının ağırlının arttığı kurumsal irtibat modelinin yük kazanacağı. İkincisi Avrupa Birliği üyelik sürecini Türkiye daha fazla zorlayacak. Suriye sorunu ise Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en karmaşık, en problemli alanıdır. Fakat geçmişin bagajını taşımayan yeni bir hükümetin Esad hükümetiyle yeni bir sayfa açma imkanı daha fazladır.”