AK Parti Genel Lider Yardımcısı Nurettin Canikli, yaptığı açıklamada muhalefeti eleştirdi. Para basma yetkisinin devletler için bir hükümranlık ve egemenlik sembolü olduğuna dikkat çeken Canikli, devletlerin bağımsız para siyasetleri çerçevesinde ve gayeleri ile uyumlu olacak halde para basma sürecini gerçekleştirdiklerini kaydetti.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti ismine para basma yetkisinin Anayasa’nın 87’nci hususuna nazaran Türkiye Büyük Millet Meclisine ilişkin olduğunu söyleyen Canikli, Türkiye Büyük Milet Meclisi’nin bu yetkisini kanunla Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’na devrettiğini belirtti. Para basmak imtiyazının devlet için hükümranlık sembolü olmasının yanında, basılan paranın satın alma gücü ile basım masrafları ortasındaki fark kadar da devlete gelir (senyoraj geliri) elde etme imkanı sunmakta olduğunu söz eden Canikli, “Eğer 200 liralık bir banknotun basım maliyeti 5 lira ise, 200 liralık banknotun senyoraj geliri 195 TL olmaktadır. 7’li masa, mutabakat metninde egemenliğin sembolü olan para basma yetkisinin fiilen global finans kuruluşlarının kullanımına bırakılacağını taahhüt etmektedir. 7’li masa, ulus devletin ekonomik bağımsızlığını büyük oranda ortadan kaldıracak formda para basma yetkisini global sermayeye devretmek istemektedir” açıklamasını yaptı.
“MALİ DARALMA MEYDANA GELECEK”
Muhalefetin mutabakat metninde yer alan mali kural uygulamasını hayata geçireceklerine, mali genişlemeye sınırlama getireceklerine ve kamu bankalarının faaliyet alanlarını sınırlandıracaklarına ait konular ile IMF ile stand-by düzenleyeceklerine ait örtülü beyanlarından ‘7’li masa’nın egemenlik alanlarından birisi olan para basma yetkisinin global sermaye devredilmesi manasına geleceği bir para siyaseti uygulayacaklarının anlaşıldığını söyleyen Canikli, “7’li masanın önerdiği ekonomik modelde TCMB, iktisadın gereksinimleri çerçevesinde para basamayacak ve bağımsız para siyaseti uygulayamayacaktır. Para basımı, kısa vadeli sermayenin, yani sıcak paranın (küresel sermayenin) hareketleri tarafından belirlenecek ve şekillendirilecektir. Yurt dışından portföy yatırımı için döviz olarak gelecek sıcak para TCMB ’ye getirildiğinde Merkez Bankası para basarak, dövizin TL karşılığını ödeyecektir. Yani mali genişleme ortaya çıkacaktır. Şayet sıcak para, Türkiye’de elde ettiği getirisi ile birlikte döviz talep ederek yurt dışına çıkmak isterse bu sefer Merkez Bankası kendisine getirilecek TL karşılığı döviz satışı yapacak ve mali daralma meydana gelecektir” diye konuştu.
Mali kural ile hudut getirileceği için bankacılık sistemi üzerinden yahut açık piyasa süreçleri yoluyla piyasanın gereksinimi ve talebi olan likiditenin sağlanamayacağını ve mali genişlemenin yani para basma sürecinin faal bir araç olarak kullanılamayacağını söyleyen Canikli, şunları kaydetti:
“Mali büyüklükler ile fiyatlar genel düzeyi ortasındaki direkt bağlantı (Miktar Teorisi) münasebet gösterilerek, para basımı suretiyle mali genişlemenin mali istikrarsızlık kaynağı üzere sunulması eksik bir yaklaşımdır. Şayet mali genişleme yani para basımı, kısa devirde mal ve hizmet üretiminde artış sağlıyorsa enflasyonist bir baskı oluşturmamaktadır. Mali genişlemenin eksik istihdam düzeyine sahip ekonomilerde talep üzerinden mal ve hizmet arzında artışa yol açtığı genel olarak kabul edilmektedir. Ayrıyeten Keynesyen yaklaşımına nazaran mali genişleme, mali bir olguya dönüşmeden faiz oranları üzerinden yatırımları ve üretimi artırmaktadır. Bilhassa ekonomik döngünün taban devirlerinde mali genişleme olmaksızın mal ve emek piyasası başta olmak üzere makro yapısallardaki dengelenme sisteminin aktive olmayacağı bilinmektedir” dedi.
“Ekonomik konjonktürle uyumlu mali genişleme, Türkiye üzere gelişmekte olan piyasalar için finansal canavar olarak sunulurken, başta ABD ve AB olmak üzere gelişmiş ekonomiler, mali genişlemenin (para basmanın) sağladığı tüm ekonomik avantajları kullanmaktadırlar” diyen Canikli, “2008 krizi öncesinde ABD Merkez Bankası’nın (Federal Reserv) bilanço büyüklüğü 890 milyar dolar civarında bulunmaktaydı. Aralık 2012 tarihinde Fed’in bilançosu 4 trilyon doları aşmıştır. Yani ABD’de mali genişleme 4 yılda 4.5 kat artış kaydederek, 890 milyar dolardan 4 trilyon dolar düzeyinin üzerine çıkmıştır. Yani Fed 2008 yılındaki 890 milyar dolar fiyatındaki para stokunun üzerine 3 trilyon 110 milyar dolar daha para basarak ekte bulunmuştur. Şayet Friedman’ın mali tabanın yıllık ortama yüzde 3-5 oranında artırılması gerektiği halindeki önerisi uygulanmış olsaydı 2012 yılında ABD’de mali tabanın azamî 1.05 trilyon dolar düzeyinde olması gerekirdi. Halbuki mali taban, iktisatçıların önerdiğinden 4 kat daha fazla bir düzeye ulaşmıştır. Ayrıyeten pandemi öncesinde 2019 yılında 4 trilyon dolar düzeyinde bulunan mali büyüklük ise pandemi sonrasında inanılmaz sayılara ulaşmış, 9 trilyon doları aşmış, bugün prestijiyle 8.65 trilyon dolar civarında bulunmaktadır” açıklamasını yaptı.
“BİLİMSEL VE RASYONEL GEÇERLİLİĞİ YOK”
Benzer bir tablonun Avrupa Merkez Bankası bilançosunda da görülmekte olduğunu söyleyen Canikli, “Avrupa Merkez Bankası’nın bilanço büyüklüğü (mali taban) 2008 yılında 1 trilyon avro civarında iken, bugün prestijiyle 7.7 trilyon düzeyinde bulunmaktadır. AB ülkeleri için mali genişleme 7 kattan daha fazla artış göstermiştir. Enflasyon sayıları ihmal edilecek kadar küçük oranlarda olduğu için ABD ve AB ülkelerindeki mali genişleme oranları gerçek artışları tabir etmektedir. Tüm ekonomik teori ve yaklaşımlara nazaran mali tabanda meydana gelen bu kadar yüksek oranlı genişlemenin, fiyatlar genel düzeyinde yüksek oranlı bir yükselişe neden olması beklenir. Lakin bu kadar yüksek oranlı mali genişlemeye karşın ne ABD’de ve ne de AB ülkelerinde enflasyon oranlarında rastgele bir artış meydana gelmemiştir. 2022 yılında global ölçekte oluşan yüksek enflasyonun kaynağı mali tabandaki genişleme değil, tedarik sorunları, global güvenlik risklerindeki artışlar ve güç başta olmak üzere mal piyasalarında yaşanan fiyat artışlarıdır. Buna karşılık 2008 krizi sürecindeki mali genişleme, ABD ve AB finans sisteminin çöküşünü engellemiştir. Bir diğer söz ile Fed ve AMB’nın mali genişleme (para basma) siyaseti bu kadar güçlü bir formda kullanılmamış olsaydı, başta bankalar olmak üzere ABD ve AB finansal sistemi çöküşten kurtulamazdı. Pandemi sürecindeki mali genişleme ise ABD ve AB’de hem finansal ve hem de gerçek dalın kaosa sürüklenmesinin önünü kapatmıştır. Tahminen birileri TL’nin rezerv para olmadığından bahisle Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın mali genişlemenin getirilerinden faydalanmasının mümkün olmadığını sav edebilir. Bu tezin bilimsel ve rasyonel bir geçerliliği bulunmamaktadır. Çünkü, para basma imtiyazının ortaya çıkardığı senyoraj geliri her ülke parası için kendi egemenlik sonlarında geçerlidir. Fakat, mali genişlemeden yarar elde edilebilmesi için para ikamesi (dolarizasyon) tehlikesinin bulunmaması, yani artan para varlığının dövize talep olarak yönelmemesi gerekmektedir. Aksi halde döviz kurunun geçişkenliği yoluyla ortaya çıkacak enflasyonist baskı, mali genişlemenin komplikasyonlarını yararının önüne geçirecek ve uygulanamaz hale getirecektir. Bu vesileyle bir defa daha altının çizilmesi gerekir ki Türkiye’de ekonomik dengesizliklerin temel sorumlusu yüksek faiz ile birlikte yüksek ithalat ödemelerinden kaynaklanan dış açık, yani döviz açığı, yani cari açıktır” diye konuştu.
Dış açığın kalıcı olarak ortadan kaldırılmadığı sürece başta fiyatlar genel düzeyi olmak üzere makro yapısalların dengelenme sisteminin işleyişinde istikrarın sağlanmasının mümkün olmadığını lisana getiren Canikli, “Ayrıca para ikamesini (dolarizasyonu) da besleyen ve döviz kurunun düzeyi ile ilgili beklentileri de bozan kronik dış açık sorunudur. Öteki taraftan Türkiye’deki dominant olan enflasyon tipi, döviz kuru geçişkenliği üzerinden oluşan maliyet enflasyonudur. Mal piyasalarının arz eğrisini sağa kaydıracak olan negatif gerçek faizin uygulandığı bir ortamda mali genişleme kaynaklı talep enflasyonunun ortaya çıkma ihtimali bulunmamaktadır. Velhasıl 7’li masa mutabakat metninde, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin hükümranlığının en besbelli sembol ve imtiyazlarından birisi olan para basma yetkisini fiilen global finans kuruluşlarına devretmeyi ve ulus devletin içini boşaltmayı planlamaktadır” dedi.