Alessia Franco ve David Robson
Çocuklar kirlenmeyi sever. Nasıl ayakkabı giydiklerine ve giysilerinin rengine bakmaksızın, çamurlu su birikintileri mıknatıs üzere çeker çocukları. Aslında kirlenmenin sıhhatleri üzerinde de çok büyük bir tesiri olur.
Anne ve babalar, çocuklarının en hoş kıyafetleri kirlenmesin diye bir vakitler “Üstünü kirletme!” diye daima bağırırlardı. Tarlalarda koşuştursalar da, ağaçlara tırmansalar da, çamurlu su birikintilerinin içindeki iribaşları yakalamaya çalışsalar da, çocukların beyaz giysilerinin gün daha sona ermeden kahverengiye dönüşmesi kaçınılmazdı.
Bugünse, birçok anne ve baba içten içe çocuklarının biraz kirlenmesini istiyor. Kentleşmenin artması ve bilgisayar oyunlarıyla toplumsal medyanın cazipliği nedeniyle, tabiatla temasları geçmişe kıyasla çok daha kısıtlı. Hatta birçoğunun üzerlerini çamura bulama fırsatı bile yok.
Geçtiğimiz günlerde yapılan bir araştırmaya nazaran, dışarıdaki çamur ve toprak, bağışıklık sistemini eğiten dost mikroorganizmalarla dolu. Bu durum, ortalarında alerjiler, astım hatta depresyon ve dert bozukluğunun da bulunduğu birçok hastalığa karşı direnç sağlıyor.
Çocukların dışarıda oynamasının ruhsal yararları biliniyor. Beyinlerimiz tabiatla evrimleşti ve kavrayış sistemlerimiz bilhassa dış yerlere çok daha uygun.
Bu da, beyin daha yorgun ve kolaylıkla bulanabilecek durumdayken doğal ortamların, zihnimizi yine şarj etmesini sağlayacak tam da gerçek seviyede ihtar sağladığı manasına geliyor.
Bu teoriyi destekleyen, 2009’da yapılan bir araştırmada, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (ADHD) olan çocukların, 20 dakika boyunca bir parkta yürüdüklerinde, 20 dakika kent ortamında yürüdüklerinden daha düzgün odaklanabildiklerini gösterdi. Zira eşile yakın olmanın zihinleri üzerinde de olumlu tesirleri oldu. Araştırmacılar, ADHD hastası çocuklarda “doğa dozları” kullanmanın, bu çocukları desteklemenin inançlı ve daha erişilebilir bir tekniği olduğunu söyledi.
Bu sağaltıcı tesirlerinin yanı sıra, dışarıda oynamak bedelli öğrenme tecrübeleri de kazandırabiliyor. İtalya’daki Palermo Üniversitesi’nden çocuk nöropsikiyatrisi uzmanı ve öğretim üyesi Francesco Vitrano bu tıp terapileri uygulamakta tecrübeli bir isim. Vitrano örneğin, çamur ve kum üzere materyalleri yoğurmak ve biçim vermenin, çocukların duyularını ve duyu motor gelişimi olarak bilinen hareket etkileşimlerini geliştirdiğini söylüyor. Bu, çocuğun yavaş yavaş vücut lisanını anlamasına yarıyor.
Sınıf ve mesken dışındaki bu cins faaliyetler tıpkı vakitte, çocukların başka ortamlarda karşılaşılması sıkıntı hisleriyle başa çıkmasına da yardımcı oluyor. Kum ve küçük figürler kullanılarak yapılan “Kum tepsisi terapisi” duygusal durumlarını sözlere dökmekte zorlanan çocuklarda kullanılan ve kabul gören bir yol.
Çocuğun fizikî sıhhati düşünüldüğünde ise, dışarıda oynamanın en önemli faydası antrenman. Çocuğun, büyük açık alanlarda gücünü ve dayanıklılığını geliştirmesi daha kolay ve bu da obezite riskini azaltıyor.
Ancak son bulgulara bakılırsa, çocukların doğal ortamlarda oynamasının daha birçok avantajı var.
ESKİ DOSTLAR
Yeni araştırma, birinci olarak 1980’lerde öne sürülen “hijyen hipotezine” yeni bir bakış sağlıyor. Bu fikre nazaran 20’nci yüzyılda çocuk enfeksiyonlarında görülen büyük azalma, insanların bağışıklık sistemlerinde istenmeyen bir tesire yol açtı ve en küçük uyarıcıya karşı bile çok bir reaksiyon vermeye başladı. Bu nedenle de astım, saman nezlesi ve besin alerjilerinde artış oldu.
Günümüzde birçok bilim insanı, örneğin el yıkamak üzere kıymetli davranışlardan vazgeçirebileceği için hijyen hipotezi terimini kullanmaktan hoşlanmıyor. Colorado Üniversitesi’nden Tamamlayıcı Fizyolji profesörü Christopher Lowry “Kamu sıhhati açısından çok sorunlu” diyor.
Bunun yerine, çocukları hasta edenler değil de, enfeksiyona yol açmayan organizmaların değerli olduğu düşünülüyor. Çoğunlukla zararsızlar ve bağışıklık sistemini potansiyel bir işgalciye karşı çok reaksiyon vermek üzere değil, daha ölçülü bir reaksiyon vermek üzere eğitiyorlar.
En değerlisi, bedenlerimiz bu eski dostlarla tabiatta vakit geçirdiğimizde buluşuyor. Kentleşmenin yaygınlaşması ve dışarıda oynamanın azalmasıyla, birçok çocuk şu anda bunlara maruz kalmıyor. Bu da bağışıklık sistemlerinin rastgele bir tehdide karşı daha hassas olması ve çok reaksiyon verebilmesi manasına geliyor.
Bağırsaklarımızdaki dost mikroplar sıhhatimizi güzelleştirebiliyor ve derimize temas yoluyla da faaliyete geçebiliyorlar.
Çeşitli çalışmalar bu fikri destekliyor. Çiftliklerde büyüyenler, astım, alerjiler ve Crohn hastalığı üzere bağışıklık sistemi rahatsızlıklarıyla çok daha az karşılaşıyor. Bu da görünüşe bakılırsa, çocukluklarında kırsal ortamda, bağışıklık sisteminin daha faal düzenlenmesini sağlayan çok daha çeşitli organizmalarla müsabakaları sayesinde oluyor.
Bu mikroplar; bağışıklık sisteminin sağlıklı bir halde uyarılmasını sağlıyor ve bunu büyük ölçüde sindirim sistemi sayesinde yapıyor. Bağırsaklardaki dost mikropların birçok açıdan sıhhatimizi güzelleştirdiği iyi biliniyor. Lakin çamur terapilerinin sıhhati nasıl etkilediği konusunda araştırmalar yapan İtalyan tabip Michele Antonelli, derimiz yoluyla da harekete geçtiklerini belirtiyor.
Antonelli, derimizde birçok mikrop çeşidi olduğunu söylüyor ve atopik dermatit ve sedef hastalığı üzere meselelerin, derideki organizma topluluğunun zayıflamasından kaynaklanabileceğini belirtiyor. Mikrop çeşitliliği, eklem iltihabı üzere hastalıklarla bile ilişkilendiriliyor ve Antonelli “Bu mikrooranizmalar, birçok büyük kronik hastalıkta kıymetli bir rol oynuyor olabilir” diyor.
Daha da şaşırtan olanı, tabiattaki dost mikroorganizmaların bedenin gerilime verdiği yansıyı bile azaltabilmesi.
Tehdit altında hissettiğimizde bağışıklık sistemi bedendeki enflammasyonu artırmaya başlıyor. Enflammasyon enfeksiyona karşı bedenin birinci savunmalarından biri olduğundan, bu reaksiyon bedeni yüzleştiğimiz tehditten kaynaklanabilecek fizikî yaralanmaya karşı korumak için evrimleşen bir reaksiyon. Lakin günümüzde insanların karşılaştığı gerilim cinslerine karşı daha az işe yarıyor.
Kayda kıymet bir formda, çocukluklarını kırda geçirenler örneğin kalabalığa karşı konuşmak üzere gerilimli olaylara daha makul yansılar veriyor ve kentlerde büyüyenlere kıyasla, interlökin 6 üzere enflammasyon moleküllerini daha az üretiyor.