İlki 1993’de kabul edilen “Dış Siyaset Konsepti”, Rusya’nın Batı’ya entegrasyonunu temel öncelik olarak görürken şimdiki doktrin ise başka bir medeniyet olduğunu öne sürüyor. Batı’yla ilgileri yine tertibe sokma umudu söz edilse de doktrin, Rusya’nın Avrupa’nın bir modülü olmadığını lisana getiriyor. ABD’nin esas risk kaynağı olarak görüldüğü, Çin ve Hindistan’la alakaların ağırlaştırılmasının değerinin vurgulandığı dokümanda, Rus dış siyasetinin en önemli gayeleri ortasında Rus Ortodoks Kilisesi’nin korunması sayılmış.
Avrasya’nın merkezi Rusya
Rusya’da 1990’ların ikinci yarısından, bilhassa Yevgeni Primakov’un başbakan olduğu 1998’den itibaren, Rusya’nın Batı’nın değil, Avrasya’nın bir kesimi (ve Avrasya’nın merkezi) olduğunu savunan anlayış güçlenmeye başlamıştı. Putin’in 2000’de iktidara gelmesinden sonra da bu anlayış, vakit zaman Batıcılık karşısında tesirini yitirmekle birlikte bilhassa 2004 yılından itibaren yükseliş içinde olmuştu. Dış siyasette Rusya’nın ABD’nin eski Sovyet coğrafyasında nüfuzunu arttırmasına karşı çabayı savunan Avrasyacılık, kültürel alanda da Batı liberalizmine karşı, klasik kıymetleri ve kökü Batı’da bulunan dini akımlara karşı, Rusya’nın klâsik dini olarak kabul edilen dini akımları savunuyor. Buna nazaran Rus Ortodoksluğunun yanı sıra, İslamiyet, Budizm ve Musevilik de Rusya’nın klâsik dinleri ortasında sayılıyor (yasalarda da bu dört din ayrıcalıklı statüye sahip. Ama burada aşikâr bir İslami akımın merkezinin Rusya’da bulunması Moskova idaresi için bilhassa önemli). Bu çerçevede, Rus Ortodoks Kilisesi de Batı’nın liberal bedellerine karşı Rus genelensel kültürünün ve toplum yapısının bir yapı taşı, bir koruyucusu olarak görülüyor.
Egemenlik aracı
Rus Ortodoks Kilisesi’ne özel kıymet verilmesinin bir nedeni daha var: 1991’de Sovyetler Birliği dağıldığında Rus Ortodoks Kilisesi, eski Sovyet ülkelerinin çabucak tamamında teşkilatını korumuş olan tek yapı idi. O nedenle bu kilise, Moskova’nın buralardaki egemenliğini tekrar sağlayacak bir araç olarak da görülmekte.
İşte, Ukrayna idaresinin Rus Ortodokslarının hac merkezi olarak gördüğü ve Rus Ortodoks Kilisesi’nin Ukrayna kolunun idaresi altında bulunan Kiev Peçersk Manastırı’ndan bu kiliseye mensup rahipleri çıkarmak ve burasını ABD’nin desteklediği Fener Patrikhanesi’nin Ukrayna koluna devretmek istemesi, bu nedenle Rusya’nın reaksiyonunu çekti. Rusya Dışişleri Bakanlığı, evvelki gün yaptığı açıklamada Zelenski’nin din siyasetini, ABD’nin tesiri altında hazırladığını tez etti. Son haftalarda bu köşede değindiğimiz kilise konusu, bu nedenle önümüzdeki devirde gündemin kıymetli hususlarından biri olmaya devam edecek.