Önder Yılmaz – Türkiye-Rusya-Ukrayna ortasında “insanlık koridorunun” açılması için dört aylık güçlü süreçten sonra Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu koordinesinde ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın himayesinde gerçekleşen Rusya-Ukrayna ombudsmanları görüşmelerinde üç etaplı mutabakat sağlandı.
Edinilen bilgilere nazaran; dört ay evvel UNICEF’in önerisi üzerine harekete geçen KDK Lideri Erdem Malkoç, evvel Rusya akabinde Ukrayna ombudsmanlarıyla bir ortaya gelerek sahipsiz çocukların bulunup karşılıklı değiştirilmesini içeren teklif yaptı. Malkoç’ın Rus ve Ukraynalı mevkidaşları, kendi ülke idareleriyle mevzuyu ele aldı. Lakin, savaş koşulları ve daima değişen istikrarlar ekseninde ülke idarelerinin mevzuya soğuk yaklaşmaları nedeniyle her iki ülke ombudsmanları “daha sonra yapalım” kararı verdi. Türkiye diyalogdan ve diplomatik teşebbüslerinden vazgeçmedi.
Üç basamaklı plan
İki ülke idarelerinde yumuşama sinyali ve kamuoylarında oluşan ölçülü atmosfer doğrultusunda Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarının Türkiye’de buluşması kararlaştırıldı.
Üç kademeli bir plan çizildi. Ukrayna Ombudsmanı Dmytro Lubinets 9 Ocak, Rusya Ombudsmanı Tatiana Moskalkova, 10 Ocak’ta Türkiye’ye geldi. 11 Ocak’ta birinci görüşme gerçekleştirildi.
Taraflar ortasında üç etaplı planın ana çizgileri çizildi. Birinci ayak, Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarının bir ortaya getirilip imaj vermesi; ikincisi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşülerek bahsin en üst düzeyde sahiplenilmesi ve son adım da Erdoğan, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy görüşmesiyle “insanlık koridoru”nun hayata geçirilmesi oldu.
İlk etapta Malkoç, Rusya Ombudsmanı Moskalkova ve Ukrayna Ombudsmanı Lubinets ortasında görüşme gerçekleşti.
Görüşmenin başında taraflar evvel savaş konusunda birbirlerini suçladı. “One minute” diyerek devreye giren Malkoç, “Bunların müzakeresi bizim değil, siyasetçilerin işi. Biz olayın insanı boyutuna bakacağız. Savaşın devamını yahut durmasını biz temin edemeyiz. Fakat Rusya’daki, Ukrayna’daki yaralı askerler, kayıp bayan ve çocukların nasıl kavuşturacağız bunları çözebiliriz” diye konuştu.
Listeler masada
Görüşmenin hudutları çizilince taraflar suçlama lisanını bırakıp müzakereye geçti. Üç ayaklı planın üzerinden geçildi ve sahipsiz çocukların ailelerine kavuşturulmasını içeren “insanlık koridoru”nun kapsamı daha da genişletildi. Esirler, askerler, yaralılar ve kayıp bireylerin de bu koridor kapsamında değişiminin sağlanmasında uzlaşmaya varıldı. Ukrayna 800 kişilik, Rusya 200 kişilik listeyi masaya koydu. Görüşmelerde birden fazla yaralıları içeren listeler üzerinde birinci etapta 40 civarında değişim konusunda prensip mutabakatı sağlandı.
Erdoğan: Konuşacağım
Üç ayaklı planın ikinci adımında Erdoğan’la görüşülerek “insanlık koridoru”na üst düzeyde takviye alındı. Erdoğan, görüşmede savaşın durması için Türkiye’nin elinden gelenin en güzelinin yaptığını, savaş devam ederken çocuk, bayan, esir ve yaralıların değişiminin ise vicdani ve insanı sorumluluk içerdiğini kaydetti ve konuyu Putin ve Zelenskiy ile görüşeceğini lisana getirdi.
Sekiz farklı görüşme
Ankara’daki iki günlük “ombudsmanlık konferansı” mekik diplomasisine sahne oldu. Rusya ve Ukrayna ombudsmanları toplamda sekiz defa görüşme yaptı. Bunların dördü Türkiye Baş Ombudsmanı Malkoç başkanlığında üçlü, başka dört görüşme Rusya ve Ukrayna ombudsmanı ortasında ikili görüşme olarak gerçekleşti. Görüşmelerde başta yaralılar olmak üzere değişimin kapsamı ele alınırken, taraflar Erdoğan, Putin ve Zelenskiy idarelerini gelinen noktaya ait daima bilgilendirdi.
Milliyet’e konuşan Malkoç, son sefer yaptıkları görüşmede Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarına, prensipte varılan uzlaşma konusunda devlet liderlerinin ikna edilmesi ve kamuoyuna bilgi verilmesi bilgisini verdiğini kaydetti. Malkoç, Rusya ve Ukrayna ombudsmanlarıyla online ortamda toplantılar yapmaya devam edeceklerini belirterek, “Bu toplantılarda çıkacak sonuçlara nazaran Rusya ve Ukrayna tarafından hangi adımlar atılacak, Türkiye ne yapacak netleştirilecek. Üç ülke ombudsmanı olarak İstanbul’da mı buluşacağız, ben mi gideceğim, siz mi geleceksiniz belirli olacak” dedi.
İstanbul platformu
Yaralı, esir, asker, çocuk ve bayanların değişiminin en kolayından başlayarak bunun İstanbul’da olması gerektiğine dikkat çeken Malkoç, “Birbirlerine liste verdiler. Kaçı asker, kaçı sivil bilmiyoruz. General mi er mi? Birer birer başlayalım lakin kâfi ki başlasın. Başlamak birinci adım yolun yarısı. Zira kolay bir iş değil. Doğrusu ‘insanlık koridoru İstanbul’da açılsın’ dedik. Hava, kara, deniz yolumu formül muhakkak değil. Yol haritasını belirleyince İstanbul platformu yapmayı istiyoruz. Teklifim İstanbul. Bu işin olması için çabalıyoruz” diye konuştu.