Santos’ta başlayıp, New York Cosmos’ta noktaladığı mesleği boyunca futbol tarihine istikamet veren, fenomen olup, giydiği 10 numaranın en çok istenen forma olmasını sağlayan adam futbolu öksüz bıraktı.
16 Temmuz 1950 Bauru-Brezilya
“Haydi Dico radyo başına” diye bağırdı babası küçük çocuğa. 10’uncu yaş gününü daha kutlamamış çocuk, heyecanla radyoyu açtı. Spikerin coşkulu anlatımı güya Maracana’da üzere hissettiriyordu dinleyenlere. Babası da eski bir futbolcuydu. Ah o sakatlıklar olmasa tahminen artık statta birlikte izlerlerdi maçı. Bu türlü yoksul olmazlardı. Dico, Brezilya’nın şampiyonluğundan çok ancak çok emindi. Uruguay önünde bir beraberlik bile şampiyonluk manasına geliyordu. Başını bulandıran tek şey babasının Uruguaylı oyuncularla ilgili kullandığı övgü dolu sözlerdi. Brezilya, golü bulduğunda tüm aile sarmaş dolaş oldu. Dünyanın en güzel ekibi, kupayı kazanmak üzereydi. Ne var ki yarım saat sonra meskende buz üzere bir hava esiyordu. Uruguay 2-1 kazanmıştı. Dico, futbolun ne kadar acımasız olabileceğini fark etmişti. Erken bir ihtardı bu.
1958 Santos-Brezilya
Artık ismi Pele’ydi. Edson’un ismi nasıl bu hale gelmişti? Hem de ailesi ona Dico derken. Bunun altındaki öyküyü net olarak bilen yok. Pele dahil. Kimi kıssaya nazaran ‘Bile’ ismindeki futbolcuyla ilgili. Kimi öyküye nazaran mahallede top oynadıkları tenekelerin çıkardıkları sesle ilgili. Bu türlü tahminen 5-6 öykü var. Fakat değerli olan sonuç. Küçük kadrodaki antrenörü Waldemar de Brito, onun elinden tutup Santos’a gittiğinde 15 yaşındaydı. “Size dünya yıldızı getirdim” diye kapıdan girmişti de Brito. Kısa müddette haklı olduğu ortaya çıkmıştı. Bu küçük yıldız bir anda sansasyonel bir futbolcu olmuştu.
Pele tekrar radyo başındaydı. 1958 Dünya Kupası takımı açıklanacaktı. Ulusal formayı genç yaşta giymiş ve gol atmıştı. Fakat 17 yaşındaki bu çocuk için kupaya gitmek garanti değildi. Radyodan ismini duyduğunda kulaklarına inanamıyordu. Takımdaydı.
1958 İsveç
Sakat gitmişti turnuvaya. Turnuva başlamadan evvel yapılan medya gününde tüm yabancı basın Didi üzere, Garrincha üzere yıldızların peşindeydi. Onun yanına yalnızca bir Türk gazeteci gelmişti. Halit Kıvanç ile yaptığı röportaj, mesleğinde bir birinciydi. Bu yüzden de Kıvanç’ı uzun yıllar unutmayacaktı. Birinci 2 maçta forma giyemedi Pele. Ne vakit ki sakatlığı güzelleşti, futbolcular teknik yönetici Vicente Feola’ya baskı yaparak onu birinci 11’e aldırdı. Sovyetler Birliği maçında verdiği bir gol pası ve oynadığı futbol heyecan uyandırdı. Çeyrek finalde Galler’e attığı gol, tarihte yerini aldı. Yarı finalde Fransa karşısında 3 gol birden atıyordu. Genç futbolcularla ilgili tüm rekorlar arka arda kırılıyordu onun tarafından. Sırada final vardı. Konut sahibi İsveç ağlarına da 2 gol. Pele dünya yıldızıydı artık. Dünyanın yıldızı…
1962 Şili
Aradan geçen 4 yılda Pele gerçek manada bir fenomene dönüşmüştü. Kulübü Santos ile de kıtanın en düzgünü olmuşlardı. Avrupa’dan teklif yağıyordu Pele’ye. Brezilya Hükümeti oturdu bir karar aldı. Pele, ülkeye ilişkin bir hazineydi ve yurt dışına transferi katiyen yasaktı. Şili’de Dünya Kupası vardı ve artık 21 yaşına gelmiş Pele’nin yapacaklarını tüm dünya görmek istiyordu. Şilililer neredeyse kendi ulusal ekiplerinden daha fazla Pele’ye odaklanmışlardı.
Brezilya, kümede birinci maçına Meksika karşısında çıktı. Bir gol ve bir asist Pele’den. 2-0’la başlamıştı Brezilya. Pele’nin golü atarken rakip savunmacıları çaresiz durumda bırakışı unutulmazlar ortasına girmişti. İkinci maç, Çekoslovakya karşısındaydı. Pele uzaktan bir şut atmak isterken bir acı hissetti. Sekmeye başladı. Çabucak sıhhat grubu alandaydı. Kısa mühlet sonra sakatlığın ciddiyeti anlaşıldı. Pele dışarıdaydı. İlerleyen günlerde genç futbolcu için, aslında yalnızca onun için değil tüm futbolseverler için, vahim bir haber geldi. Pele, turnuvaya devam edemeyecekti. Onun yerine oynayan genç Amarildo uygun performans ortaya koydu. Garrincha’nın liderliğinde Brezilya art geriye ikinci sefer dünyanın en güzeli oldu. Pele, ülkesi için memnundu lakin alanda olmamak ona üzücü koymuştu açıkçası.
1966 İngiltere
Pele üçüncü kere bir Dünya Kupası’na gidiyordu. Hem de futbolun beşiği İngiltere’ye. Kadroda ilerlemiş yaşlarda yıldızlar da vardı gençler de. Güzel bir karma üzere görünüyordu. Sert ve sevimsiz Bulgar kadrosuna şahane bir frikik golü attı. 3 Dünya Kupası’nda birden gol atan birinci futbolcu unvanını da elde etti böylelikle. Ne var ki futbol artık eskisinden farklı oynanıyordu. Oyununa karşılık veremediğiniz kadrolara karşı usul tekme atmaktı. Hakemler de buna müsamaha gösterince Pele üzere yıldızların işi zorlaşıyordu. Hakikaten Bulgar savunmacıların sert faulleri Pele’yi sakatladı. Macaristan ile oynanan maçta alanda değildi. Brezilya, o maçı kaybedince işler formdaki Portekiz ile oynanacak maça kalmıştı.
Eusebio ve Coluna üzere yıldızlarıyla göz dolduran Portekiz’in Pele formülü ne yazık ki Bulgaristan’dan farklı değildi. Tekme, tekme, tekme. Hele Morais’in bir faulü vardı ki tribündekilerin içi acıdı. Brezilya, iki şampiyonluğun akabinde eleniyordu kupadan. Pele’nin gözyaşları, Portekizlilerin ona sarılarak teselli edişleri akıllarda kaldı. Ancak asıl akılda kalan 26 yaşındaki Pele’nin şu sözleriydi: “Bir daha Dünya Kupası’nda oynamayacağım”.
1970 Meksika
Dünya Kupası eleme maçları sırasında Pele, ulusal ekibe çağırıldı. Bunu evvel reddetti Pele. Kelamı vardı. Kupada oynamayacaktı. Periyot cunta devriydi ve bu cins tezli lafların manası yoktu. Hakikaten Pele döndü ve 6 eleme maçında forma giydi. Brezilya finallere gidiyordu ve 29 yaşındaki Pele, bu defa ekibin ağabeyiydi.
Brezilya, işe Çekoslovakya’yı 4-1 yenerek başladı. Pele 1 gol attı. Lakin asıl atamadığı konuşuldu. Kalesinden çıktığını gördüğü Viktor’u orta sahanın gerisinden avlamaya çalıştı. Top az farkla dışarı gitti. İkinci maçta rakip son şampiyon İngiltere’ydi. Bu maçta da kaleci Banks’in onun başını kurtarışı birçokları tarafından yüzyılın kurtarışı olarak ilan edildi. Bu kusursuz maçın tek golünde Jairzinho’nun imzası vardı. Fakat pas olağan ki Pele’dendi. Romanya önünde de Pele’den 2 gol geldi. Brezilya, Tostao, Gerson, Rivelino, Jairzinho ve Pele ile gerçek manada Hoş Oyun’u oynuyordu.Çeyrek finalde eski dost Didi idaresindeki Peru ve yarı finalde 1950’nin rövanşında Uruguay alt edildi.
Finalde rakip İtalya’ydı. Daha maçın başlarında Pele’nin Burgnich’in üzerinden vurduğu baş ağlarla buluştu. Jairzinho ve Carlos Alberto’nun gollerine asist yapan Pele 4-1’lik galibiyetin mimarıydı. Turnuvanın en düzgün futbolcusu seçilen Pele’yi en düzgün anlatan İtalyan savunma oyuncusu Burgnich’ti, “Maçtan evvel kendi kendime korkma dedim. O da senin üzere etten kemikten bir adam. Lakin yanılmışım”.
1975 New York-ABD
Pele 1974 yılında Santos formasıyla futbolu bırakmıştı. Ortada bir şov maçlarına çıkıyordu. Lakin bir gün kapısı çalındı. ABD’de futbolu kalkındırmaya çalışıyorlardı. Bunu yapmaya çalışanların başında da Ertegün ailesi vardı. Kurdukları New York Cosmos ortalığı sallıyordu. Dünya futbolunun büyük yıldızları muhakkak bir yaştan sonra ABD’ye akın etmeye başlamıştı. Pele, teklifi kabul etti ve kendisini New York’ta buldu.
1 Ekim 1977 New York-ABD
Pele’nin son resmi maçı. 1950 Dünya Kupası finalini radyodan gözyaşlarıyla dinleyen çocuktan dünya yıldızı noktasına geçen yıllar. New York Cosmos ile Pele ile özdeşleşen Santos karşı karşıya geliyor. Maçın skoru da kıymetli değil kimlerin gol attığı da. Kıymetli olan futbol tarihine taraf veren, giydiği 10 numaranın en çok istenen numara olmasını sağlayan adamın bu sporu öksüz bırakışı. Muhammed Ali’nin de izlediği maç sonrasında Pele artık rastgele bir adamdı.