Saraçhane’de milattan sonra 524 yılında yapılan Aziz Polyeuktos Kilisesi tarihi süreç içerisinde farklı hedeflerle kullanılarak tahrip edildi. 1960’lı yıllarda alt geçit üretimi sırasında kiliseye ilişkin birtakım tarihi yapıtların ortaya çıkmasıyla birlikte Aziz Polyeuktos Kilisesi’nde hafriyat çalışması yapıldı.
OMUZ HİZASINDAN KIRILMIŞ
5-6 yıl süren hafriyat çalışmasının akabinde kilise eski haline terk edildi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür Daire Başkanlığı’na bağlı İBB Miras takımlarınca Aziz Polyeuktos Kilisesi’nin bulunduğu Saraçhane Arkeoloji Parkı’nda 8 Haziran 2022 tarihinde hafriyat çalışması başlatıldı.
Çalışmalarının yürütüldüğü ana yapının kuzey tarafında; yüzeyden yaklaşık bir metre derinde, dolgu içerisinde bir heykel buluntusuna rastlandı. Mermer gereçten yapılmış olan heykelin baş ve bacakları ile sağ kolu, omuz hizasından kırılmış durumda olduğu tespit edildi.
Heykel, gövdesinin sağ üst kısmını açıkta bırakan himation giysili olduğu ve Roma devrine tarihlendiği düşünülüyor. Heykelin kesin yaşının ve hangi periyoda ilişkin olduğu ise yapılacak incelemelerin akabinde mutlaklık kazanacak.
“İSTANBUL’UN KENT ARKEOLOJİSİ İÇİN EŞSİZ BİR NOKTA”
Kazı alanında basın mensuplarına açıklamalarda bulunan İBB Genel Sekreter Yardımcısı Yetenekli Polat, şöyle konuştu:
“Polyeuktos Kilisesi kalıntıları bir sene sonra tam bin 500 yaşında olacak. İnşaat tarihiyle birlikte bin 500 yıllık bir arkeolojik miras alanındayız. Ancak Polyeuktos Kilisesi alanında kendisinden evvelki Roma devrinde de yapılar vardı. Yıkıldıktan sonra Osmanlı devrinde de yapılar vardı. İstanbul’un kent arkeolojisi için gerçekten eşsiz bir nokta. İstanbul’un üç imparatorluğun başşehri olmasının neredeyse özeti bir yapı topluluğundayız.
Haziran 2022 tarihinden, yani 8 aydan bu yana burada hem ağır kazılara hem de alanın yine projelendirilmesine başladık. Bu yapı topluluğu Bizans tarihinde ve sonraki devirlerde dünya mimarı tarihi için eşsiz bir ivmeyi temsil ediyor. Ayasofya’dan çabucak evvel yapılmış. Bu bakımdan ‘kubbeli bazilika’ dediğimiz yapı tipinin en görkemli örneğini ürettiği için Ayasofya ile rekabet eden, Ayasofya’nın bu yapıyla rekabet etmek için inşa edilmesine sebep olmuştur.”
“ROMA BULUNTUSUNUN ASKLEPİONA ADANMIŞ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUZ”
Polat bulunan tarihi yapıtın antik Yunan tarihinde tıp yaradanı olarak bilinen Asklepion’a adanmış olabileceğini söyleyerek, “Sahada bir Bizans arkeolojisi çalışmasıyla bir arada aslında Bizans öncesi Roma arkeolojisinin dataları var. Şu an gerimde gördüğünüz bölge 1960’lı yıllarda Haşim İşcan Alt Geçidi ve İBB binası yapıldığında tespit edilmiş bir arkeolojik alan. Bir kısmı uzun yıllarda kazılmıştı. Lakin biz İBB olarak o vakit kazılmayan kuzey bölgesini de hafriyat alanına aldık ve yeni etapta alana girdiğimizde kazılarla Roma buluntusunun Asklepiona adanmış olduğunu düşündüğümüz bir heykelle karşılaştık. Buradaki yapı topluluğunun bilgileri bizim çalışmamız için çok süratli ve çok ihtimamlı giden bir çalışma” sözlerini kullandı.
“MİLATTAN SONRA İKİNCİ YÜZYILDA ROMA PERİYODU HEYKELİ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUZ”
Kazı çalışmalarında ortaya çıkan yapıtların kısa mühlet sonra sergileneceğini belirten Becerikli Polat, “Bir ay içinde bu alan ziyaretçilere açılmış olacak. Arkası sıra alanda bulduğumuz bu çeşit buluntuları insanlara sergilemeye başlayacağız. Şimdi yeni bulduğumuz bu buluntuyla ilgili de şunu söyleyebiliriz. Bu buluntu bir metre alttan çıktı. Yani İstanbul o denli bir yer ki toprağından sahiden tarih fışkırıyor. Düşünün ki yani bin yıllardır ayakta olan bir toprak berbatın altında bir metre aşağıda bu türlü bir kıymetli Roma heykeli çıkabiliyor. Bu açıdan hem ulaştığımız yeni Roma periyodu buluntusu varsayımlarımıza ve arkeometrik çalışmalarımıza nazaran milattan sonra ikinci yüzyılda Roma devri heykeli olduğunu düşünüyoruz. Bu çalışmalarla birlikte biz aslında bölgede kaybettiğimiz baş kısımlarını ya da vücudunun öbür kısımlarını da bulmayı umut ediyoruz. Bu çalışmalar sürdükçe İstanbul kent içi arkeolojisinde yeni eserler kazanmaya ve dünyada hak ettiği saygın yere kavuşacak arkeopark ya da arkeolojik alanları kazanmaya devam edecek” diye konuştu.
KAZI ALANI HAVADAN GÖRÜNTÜLENDİ
Öte yandan hafriyat çalışmasının yapıldığı Saraçhane Arkeoloji Parkı havadan görüntülendi.
Kazı çalışmasından evvelki haline ilişkin görsellerde ise kilisenin büsbütün yeşilliğe büründüğü görülüyor.