Deprem bölgesindeki çadır alanlarında yaşayan 5-13 yaş ortası çocuklarda ağlama nöbetleri, öfke problemleri, saldırgan davranışlar gözlemleniyor. İnsani yardım kuruluşu Hayata Takviye Derneği’nin psikolososyal takviye takımının, farklı çadır alanlarında çocuk, ergen ve yetişkinlerin ruhsal durumlarıyla ilgili genel müşahedelerine nazaran, 13-18 yaş ortası ergenlerde; şok, inkâr, kendini suçlama eğilimleri görülüyor. Bu problemlerle çocuk ve gençler “mizah” ve “etkinliklere katılma”, yetişkinler ise “çadır önlerinde sosyalleşme” ile baş etmeye çalışılıyor. Yetişkinlerde ise ağlamada zorlanma, hislerini gereğince tabir edememe, kendini suçlama eğilimi, öfke davranışları ve bilhassa yakınını kaybeden bireylerde unutkanlık üzere travma sonrası his durumlarına rastlanıyor.
EN ÇOK İSTEDİKLERİ OYUNCAK
Hayata Takviye Derneği Acil Durum Ruh Sıhhati ve Psikososyal Dayanak Koordinatörü Özlem Çolak, zelzele bölgesindeki çocuk ve gençlerle ilgili müşahedelerini şöyle anlattı:
“Hayatın belirsizleştiği bir yerde çocukların sabit nizamlı değişmeyen birtakım ögelere muhtaçlıkları var. Çocuk dostu alanların emeli da çocuklar için muteber, sabit, dengeli bir alan yaratmaktır. Burada afetin büyüklüğünden ve insan kaynaklarının yetersizliğinden ötürü o sistemi göremiyoruz. Çocuklardan gelen dönüşler de bu tarafta. Takımların değişmesi çocukları etkiliyor. Çocuk dostu alanlar her vakit gerçek yerlere kurulmamış olabiliyor. Genel olarak bu alanlarda çocuklara hitap eden ekipmanlar var lakin vazifeli takımın makul bir çalışma bilgisi ve tecrübeye sahip olması gerekiyor, bu alanda eksiklikler gözlemleniyor. Çadırlarda mı eğitim alacaklar, görece az hasarlı yerlerde okullarına mı gidecekler üzere belirsizlikler hâlâ devam ediyor. Bu belirsizliklerin hem çocukların hem de gençlerin hayatında önemli tesirleri var. Bilhassa imtihanlara hazırlanan çocuklar için kitap, öğretmen eksikliği, imtihanların nasıl olacağı mevzuları gerilim kaynağı. Resmi olmayan yerleşim alanlarda ise bireylerin ferdî gayretleriyle kurduğu ömür alanları var. Bu alanlar çocuklar için önemli riskler barındırıyor. Örneğin enkaz yanı, yol kenarları üzere alanlara kurulan yerleşim alanları sorun teşkil ediyor. Bilhassa oyuncak talebi geliyor. Oyuncak ve oyun alanlarını kaybetmiş durumdalar. Bu alandaki çocuklar daha dezavantajlı durumda.”
HİJYEN BÜYÜK SORUN
Derneğin hazırladığı “Acil Durum Raporu”ndaki bazı tespitler şöyle:
- Tuvalet/insan oranı, standartların çok altında. Barınma alanlarının yüzde 36’sında duş, yüzde 55’inde engelli yurttaşların gereksinimlerine uygun suram yok.
- Hijyen ve bayanlar için bakım kitleri büyük bir gereksinim olmasına karşın süreksiz barınma alanlarının yüzde 41’ine bu gereksinimler ulaşmamış.
- Alanların yüzde 25’inde içme suyu yetersiz.
- Barınma alanlarının yüzde 20’sinde bebek besinlerine erişim yetersiz.
- Kırsal alanlardaki dağınık barınma alanlarında su, sanitasyon ve hijyen şartları hâlâ sorun.