Kahramanmaraş’taki 29 bin esnaf zelzeleden ağır hasar alırken, geride kalanlar ayakta kalmak için, göç edenlerin dönmesine umut bağladı. 750 bin olan kent merkezi nüfusu sarsıntılardan sonra 100 bine kadar düştü. Esnaf, yemek yapan yardım kuruluşları da dahil herkesin Kahramanmaraş’taki esnaftan alışveriş yapmasını istedi.
İstanbul Dokumacılık ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği’nin tertibiyle gittiğimiz kentte inşaattan yeme-içmeye, metal mutfak eşyalarından kuyumculuğa kadar olağan hayata dönebilmek için hazırlıklar yapmaya çalışan esnafın problemlerini dinledik.
“TOPARLANMAK ZOR”
Dulkadiroğlu ilçesinde yer alan tarihi Maraş Çarşısı’nda 495 dükkân yavaş yavaş kepenk açmaya başlamış. Tarihi Maraş Çarşıları bünyesinde yer alan Semerciler Çarşısı’nda zelzelenin üzerinden 43 gün geçmesine karşın işyerini açan esnaf sayısı iki elin parmaklarını geçmiyor. Birçok esnafın ya hayatını kaybettiği ya da kenti terk ettiği kentte dükkânını açanlar da hasar gören eserlerini tamir etme, rafları tekrar düzeltme telaşında.
Semerciler Çarşısı’nın 30 yıllık ustalarından deri ve çarık imalatçısı Hakan Kopar, “Atölyemiz çöktü, mallarımızı kurtarmaya çalışıyoruz. Sarsıntıdan evvel turist geliyordu. Artık sarsıntı olmuş kim gelir buralara. Buradan göç edenlerin tekrardan gelmesini istiyoruz” diyor.
Lömen Semerci’nin sahibi Ali İhtimam de yaşama tutunmak için işyerini açmak durumunda kaldıklarını vurgulayarak “Toparlanmak çok sıkıntı. Gidenler artık gelmez. Burası kentin en hareketli yeriydi. Eski günlere dönmek çok sıkıntı. Semercilik mesleği zati güç günler yaşıyordu, artık bitti” sözlerini kullanıyor.
Dövbak Bakırcılık’ın sahibi Orhan Kavasoğlu, “Bir bakırcı ustasının yetişmesi 20-30 yılı alıyor. Ölenlerin yerini doldurmak çok sıkıntı. İçeride aletlerimiz, eserlerimiz hasar aldı. Bu işe devam etmek istiyoruz” diyor.
“MARKETE RUHSAT VERİLMESİN”
Akdeniz Baharat’ın sahibi İbrahim Taşdemir, “İş yok. AFAD vazifelileri, polisler ve yardım gönüllüleri giderken dayanak olmak gayesiyle alışveriş yapıyorlar. Yerli halk yok” diye konuştu.
Sanayi ve ticaret alanlarının da yüzde 95’inin büyük hasar aldığı kentte dallarının problemleri ise şöyle sıralanıyor:
- Maraş’ın üçte biri yıkıldı. Yeni konutlar için inşaat gereci Kahramanmaraş’tan alınmalı, istihdam buradan sağlanmalı.
- Toptancılar sitesindeki 160-170 dükkânın hepsi çöktü. Yıkılanların 98’inin sigortası yok. Toptancı esnafına yer tahsis edilmeli. Bölgede açılması planlanan üç harfli mağazalara ruhsat verilmesin.
- 20 bine yakın çalışanı olan metal mutfak eşyaları dalı Türkiye üretiminin yüzde 70’ini yapıyordu. 200’ün üzerinde üreticiden şu an yalnızca 7 tane firma çalışabilir halde.
- 10 bin istihdamı olan kuyumculuk bölümü de zorda. 700 kuyumcu atölyesi, üretimini durdurdu. Toplamda 50 kilogramlık altının kayıp olduğu varsayım ediliyor.
DEPREM NİTELİKLİ İŞGÜCÜNÜ DE VURDU
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nca hazırlanan “2023 Kahramanmaraş ve Hatay Zelzeleleri Raporu” bölgede büyük bir istihdam sorunu yaşandığını gözler önüne serdi. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 11 vilayette 8 bin 599 firmayla görüştü. Bu görüşmelere nazaran, sanayi tesislerinde bina ve makine-teçhizat bağlamında önemli bir sorun bulunmazken temel sorunun insan kaynağında yaşanması bekleniyor.
Firmaların, bu bahiste sıkıntılar yaşayacağı ve bu durumun da üretim süreçlerini etkileyeceği bedellendiriliyor. Bu sebeple işgücü kaybına ve gereksinimine yönelik kapsamlı çalışma yapılması gerekiyor. Raporda bu durumun aşılması için bölgeye ek takviyeler talep edildi.