Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Çocukların, gençlerin yaşadıkları imtihan gerilimi bazen yeteri kadar önemsenmemekle bir arada birçok sorunun yaşanmasına neden olabiliyor. Eğitim sürecinin ve imtihanların yarattığı gerilim sağlıklı bir biçimde denetim edilmesi gerekse de kimi vakit gerçek yönetilemiyor. Lise ya da üniversite tercih periyodu sürecinde çocuklar ve ebeveynler ağır bir gerilimle baş etmeye çalışıyor. Çocuğun gayeleri bu süreçte yok sayılıyor, baskı altında yanlış tercihler yapabiliyor. Gerilime yol açan bu durum hem öğrencileri hem de aileleri olumsuz tarafta etkiliyor. Üniversite imtihanına bu yıl giren ve birinci 5 binde yer alarak uygun bir muvaffakiyet yakalayan H.Ç. de bu manada büyük külfet yaşadı ve işin ucu pek de istenmeyen noktalara ulaştı.
H.Ç. imtihana hazırlık devrinde toplumsal hayatını bir kenara bırakarak büsbütün derslerine odaklandı. Ailenin imtihana hazırlık sürecinde baskıları giderek arttı ve imtihan gününe kadar bunlar devam etti. Anne ve baba ise mükemmeliyetçi bir yaklaşımla başarısızlığı asla kabul etmediklerini her kezinde büyük bir gururla söz ediyordu. Uzman Ruhsal Danışman Enes Çelik, H.Ç.’ye amaçlarını sorduğunda mühendis olmak istediğini belirtmesine karşın ailesi tıp eğitimi alması istikametinde baskı kurmaya devam etti. Böylesi bir baskı H.Ç.’nin isteklerinin göz gerisi edilmesi, empati kurulmaması ve anlaşılamaması ağır bir formda tasa yaşamasına neden oldu. Bu korkular o kadar çok hale geldi ki H.Ç. fizyolojik sorunlar yaşamaya ve panik atak nöbetleri geçirmeye başladı. Lakin aile, bu telaş nöbetlerini görmezden gelerek sorunun daha da artmasına neden oldu.
H.Ç. ile yapılan sorun çözme hünerlerini geliştirme çalışmalarında yetersizlik hissinin ağır yaşandığını ve özgüveninin zedelendiğini gören Enes Çelik, “Yetersizlik hissi öylesine fazlaydı ki ailesinin onayı olmadan rastgele bir karar alamayacağını düşünüyordu. Ağır derdin yarattığı gerginlik sağlıklı düşünmesinin önünde pürüz oluşturuyordu. Gevşeme idmanlarıyla gerçekleştirilen rahatlama çalışmaları amaçları hakkında daha bariz düşünmesini ve kendi gayelerini fark etmesini kolaylaştırdı” bilgisini paylaştı.
‘FİZYOLOJİK OLARAK DA RAHATLAMAYA BAŞLADI’
Uzman dayanağı almayan ve kendini fark edemeyen bir gencin, geleceğini sağlıklı bir biçimde inşa edemeyeceğini vurgulayan Enes Çelik, seanslar müddetince aileyi bilgilendirdi ve farkındalıklarını artırmaya çalıştı. Gelecek planını, maksatları ve yetenekleri doğrultusunda gerçekleştirmenin kıymetine değinilerek aile ile görüşmeler yaptıklarını lisana getiren Enes Çelik, “Tercih listesini kendi maksatları doğrultusunda aile takviyesiyle hazırlayan H.Ç.’nin fizyolojik rahatsızlıkları süratle azalmaya başladı, özg üveni yüksek bir formda tercihini gerçekleştirdi. Geçmişte ve günümüzde çok fazla sayıda kendi maksatlarını ailelerinin gayelerine kurban vermiş çocuklar bulunuyor. Her gün işe mutsuz giden insanları düşündüğünüzde, tahminen olmak istedikleri yerde değiller ve kendi gayelerini değil diğerlerinin amaçlarını gerçekleştiriyor olabilirler. Tercihi talihe bırakmayın” dedi.
“Destek olun, anlayın ve çocuğunuzu olduğu üzere kabul edin. Memnun olduğu yerde emin olun o mesleğin en uygunu olacaklar. Türkiye’nin en uygun üniversitelerinden birinde eğitim alarak nasıl mutsuz olunabilir diye sorguladığımız anlar oluyor. İstediği kısma, üniversiteye, kente gidemeyen biri olağan ki memnun olamayacak. Hatta o kısımda aldığı eğitimin kendisi için bir ehemmiyeti de olmayacak. Bu durumun sonu mutsuz bir meslek planı olacak.” – Uzman Ruhsal Danışman Enes Çelik
BASKI YERİNE AÇIK BAĞLANTI YOLU
Stresli tercih devirlerinde ebeveynlerin çocuklarına baskı kurmak yerine öncelikle çocuklarının isteklerini ve gayelerini hakikat tanımlamaları gerektiğinin altını çizen Enes Çelik, meslek seçiminin yapıldığı bu kritik süreçte çocukla empati kurulmayıp gayeleri yok sayılırsa gelecek iş ömrünün keyifli bir temele oturtulmasının mümkün olmayacağını lisana getirdi.
Çelik, “Ebeveynlerin bu süreçte çocukların gelişim devrini göz arkası ettiğini sık sık görüyorum. Ergenlik devriyle uğraş eden bir ergenin duygusal beklentileri karşılanmadan sağlıklı bir psikoloji ile hareket etmesi mümkün olamaz. Ergenlerin ailelerine verdiği bildiri yeterli anlaşılmalı. ‘Artık büyüdüm, soyut düşünebiliyorum. Çocuk değilim. Benim de fikirlerim var. Bana hürmet duymanı ve fikirlerimi önemsemeni istiyorum’ bildirisi hakikat anlaşılırsa çatışmalar en aza iner” deyip çocukların dert yaşadığı bu süreçlerde ailelerin çocuklarına nasıl yaklaşması gerektiği ile ilgili şu bilgileri paylaştı:
“Duygusal zorlanmaların anlaşılmadığı, empatiden mahrum bir lisan derdin artmasına neden olur. İmtihan ve tercih derdinin süreksiz olduğu unutulmamalı. Baskı, kaynayan bir tencerenin kapağını zorla kapatmaya çalışmak üzeredir. Tasa yaşayan bir çocuğa baskı kurmak da farklı sorunların yaşanmasına neden olur. Çocukları hakikat anlamak ve derdini fark etmek için açık bir irtibat kullanılmalı. Anne babalar bu süreçlerde motive edici olmalı. Hatta bu motivasyon süreçleri maddi manevi ödüllerle desteklenmeli. İmtihan ve tercih süreçlerinde dinlenme ve toplumsal etkinlikler göz gerisi edilebiliyor.”
‘KAYGI ÖNEMSENMELİ, GEREKİRSE TAKVİYEYE BAŞVURUN’
Kaygı üzerine çalışılmadan evvel tasanın net bir biçimde tespit edilmesi gerektiğinin altını çizen Enes Çelik, birçok teknik ve yolun tasanın cinsine ve bireye olan tesirine nazaran değişiklik gösterdiğine değindi. “Kaygı önemsenmeli ve uzman bir ruhsal danışmandan takviye alınmalı” önerisinde bulunan Çelik, “Kaygının çok şiddetli olduğu ve kişinin hayat kalitesini düşürdüğü durumlarda ruhsal istişare sürecine psikiyatrik dayanak de gerekebilir. Her ruhsal danışmanın kullandığı usulün farklı olduğu unutulmamalı” sözlerini kullandı.
“Bilişsel davranışçı, duygusal odaklı terapi, kabul ve kararlılık terapisi üzere terapi teknikleri kullanılmakta. Tasa, panik atak vb. yansılar göstermeye neden olabilir. Öncelikle tasayı tanımladıktan sonra, gevşeme teknikleriyle kişi rahatlatılır ve ömür kalitesi artırılır” diyen Çelik, “Gevşeme teknikleri içerisinde derin nefes antrenmanları ve kas gevşeme idmanları bulunur. İmtihan ve tercih tasası yaşayanların sorun çözme maharetleri geliştirilirse tasayla baş etmesi de kolaylaşır. Tercih periyodunda ağır telaş yaşayan bireyler olumlu imajinasyonlarla (zihinde canlandırma) rahatlatılabilirler” dedi.
‘BAŞARISIZLIĞA TAHAMMÜL EDİLEMİYOR’
Çocukların imtihana hazırlık sürecinde ve imtihan sonrası tercih devirlerinde ailelerin negatif yaklaşımının, çocuklar üzerinde olumsuz tesirler yaratabildiğine ve hatta çok şiddetli olursa travma oluşturabileceğine değinen Enes Çelik, gerilim dolu geçen imtihana hazırlık süreçlerinde ailenin yaklaşımının olumsuz olmasının, çocuğun öz inancını kaybetmesine sebep olabileceği tarafında ihtarda bulundu. Duygusal olarak zedelenmiş, özgüveni düşük çocukların yanlışsız gayeler belirleyebilmesinin mümkün olmayacağına dikkat çeken Çelik, “Çocukta düşük bir öz itimat varsa anne babalar çocuklarına olan yaklaşımlarını gözden geçirmeli. Eleştirel ve baskıcı bir tavır yetersizlik hissini tetikler. Ebeveynler genelde muvaffakiyet odaklı olup başarısızlığa tahammül gösterememekte. Muvaffakiyete çok fazla odaklanmak çocuğun başarısızlık korkusu yaşamasına neden olur. Bunun sonucunda çocuklar risk almaktan kaçınan, yeni tecrübelere kapalı olan bireyler haline gelebilir” diye konuştu.
“Ailenin yaklaşımı sırf sözel ve fizikî baskılardan oluşmuyor. Tıpkı vakitte anne-baba ortasındaki bağlantı ve çocuğa yansıyan mesken atmosferi de telaş üzerinde belirleyici bir rol üstleniyor. Çocuğun gerilim altında hazırlandığı ve tercihlerle maksatlarına belirleyici noktayı koyduğu bu süreçte anne babaların anlayışlı, destekleyici ve olumlu bir ortam oluşturmaları telaşların önüne geçmeyi ve daha başarılı olmayı sağlar.” – Uzman Ruhsal Danışman Enes Çelik
POTANSİYELİNDEN FAZLASINI BEKLEMEK HATA
Uzman Ruhsal Danışman Enes Çelik ailelere şu tavsiyelerde bulundu:
Destekleyici ve anlayışlı olun: Çocuklarınızın hislerini ve niyetlerini önemseyin, onları anlayışla karşılayın ve onlara dayanak olduğunuzu her vakit hissettirin. Tercih devri kararsızlığın ve gerilimin tavan yaptığı bir periyot. Bu nedenle onların yanında olduğunuzu hissetmeye gereksinimleri var.
Olumlu ve yürek verici olun: Olumlu bir lisan kullanarak muvaffakiyetleri ve emekleri için teşvik edici sözlerle onları cesaretlendirin.
Gerçekçi beklentileriniz olsun: Çocuklarınızın potansiyelinden daha fazlasını beklemeyin. Her çocuğun beklentileri ve yetenekleri farklıdır.
Baskıdan kaçının: İmtihan sonuçları elbette değerli. Fakat çocuğunuzun sıhhati ve psikolojisi kadar kıymetli değil. Bilhassa tercih periyodunda sizin değil çocuğunuzun beklentilerinin kıymetli olduğunu unutmayın.
Bilgi edinme ve rehberlik: Bilinmeyen bir alanda çocuğa gerçek rehber olmak pek mümkün olamaz. Uzmanlardan takviye alarak her yıl değişen sıralama ve kontenjanlar hakkında yanlışsız bilgilerin öğrenilmesi gerekir.
Enes Çelik’in çocuklara, gençlere tavsiyeleri ise şöyle:
Duygularınızı paylaşın: İmtihan süreci hayli kuvvetli ve gerilimliydi. Burada biriken gerilimin hayat kalitenizi düşürmemesi ismine kendinizi rahatça tabir ederek hislerinizi ebeveynlerinizle paylaşın.
Kendinize itimadın: Tercih periyoduna geldiğiniz bu süreçte 12 yıllık eğitimi başarılarla tamamladınız. Kendinize olan inancınızı kendinize daima hatırlatın.
Hedefler belirleyin: Kendi amaçlarınızı belirleyin ve onlara ulaşmak için somut adımlar atın. Maksatlarınız sizi motive edecek ve imtihan telaşınızı azaltır.
Sorumluluk alın: Eğitim ve meslek sürecini belirlediğiniz bu tercih sürecinde sorumluluk almaktan çekinmeyin. Kendi tercihlerinizde faal rol almak seçtiğiniz alanda daha başarılı olmanızı sağlar.
Stres idare teknikleri uygulayın: Telaş yaşadığınız anlarda derin nefes alma, meditasyon, fizikî aktivite üzere gerilim idaresi ile ilgili tekniklerini uygulayarak sakinleşin ve zihninizi rahatlatın.