Koskoca 3 yılın akabinde pandemiyi nereydeyse geride bıraktık. Ancak ailemizdeki, etrafımızdaki, toplumsal medyadaki birçok kişi hâlâ Kovid-19 pandemisinde hastalıkla çabada büyük bir gözetici güce sahip aşıları ve tesirlerini tartışmaya devam ediyor. Ortaya atılan savların başında ise son vakitlerde yaşanan beklenmedik ani vefatlar ve kalp krizlerindeki artış var. Tekrar öne sürülenlere nazaran buna yol açan ise Kovid-19 aşıları. Peki, “Bir tanıdığım 3 doz aşı sonrası kalp krizi geçirdi, inme geçirdi” iddialarının ardındaki gerçek ne? Kovid-19 aşıları denildiği üzere kalp krizini ya da inmeyi tetikleyebilir mi? Türk Kardiyoloji Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Ertuğrul Okuyan ve Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Taha Alper çarpıcı gerçekleri paylaştı.
VİRAL ENFEKSİYON EN BÜYÜK SEBEBİ
Kalp krizi hadiselerinin koronavirüs öncesi devirle kıyaslandığında artış göstermediğine dikkat çeken Prof. Dr. Ertuğrul Okuyan, son devirlerde görülen kalp krizlerinin sezonsal bir varyasyon olduğuna dikkat çekti. Okuyan, “Korona hayatımıza girmeden de biz bu devirlerde kalp krizinin pik yaptığını görüyorduk. Bu sebeple direkt kalp krizleriyle uğraşan bir tabip olarak söylüyorum: Bu artışın koronavirüs aşısı sonrası yaşandığını değil, olağan sezonsal artış olduğunu düşünüyorum” dedi.
Prof. Dr. Ahmet Taha Alper de bu tablonun birinci defa görülmediğine, bilhassa kış aylarında viral enfeksiyonlar arttığında kalp krizlerinde de artış yaşandığına dikkat çekti. Pandemi sürecinde yaşanan kalp krizleriyle ilgili yorumda bulunan Prof. Dr. Taha şu tabirleri kullandı:
“İnsanlar kalp krizi geçirseler dahi hastaneye gitmediler. Yani konutta kalp krizlerini geçirdiler zira hastaneye gidildiğinde Kovid-19’a yakalanma korkusu çok baskındı. O sebeple hastaların bir kısmı hastaneye gitmek istemedi. Bu da maalesef kalp damar hastalığından vefatları artırdı.”
PIHTILAŞMA VE TUTULUM GERÇEĞİ
Özellikle Kovid geçirenlerde pıhtılaşma gözlemlendiğini ve bu pıhtılaşmaya olan meyilin beyin, akciğer ve kalp damarlarını etkileyebileceğini lisana getiren Prof. Dr. Ertuğrul Okuyan, “Pandeminin birinci vakitlerinden itibaren birçok hasta gördük. Hasta akciğer embolisiyle yahut kalp krizi belirtileriyle geliyor. Anjiyo yapıldığında görüyoruz ki damarlarda bir darlık yok ancak damarda pıhtılaşma olmuş. Aslında o damar yapısını görür görmez bunun Kovid enfeksiyonuna bağlı olduğunu az çok görmeye başladık. Hasebiyle Kovid-19 yakalanıldığında çok önemli oranda akciğer tutulumu varsa ve enfeksiyon ağır geçiyorsa pıhtılaşmaya meyil yaratıyor, bu da kalp krizine yol açabiliyor” diye konuştu.
Kovid-19’un yarattığı bu hasarlara rağmen aşının koruyuculuğunun epeyce yüksek olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Okuyan, aşıyla birlikte hastalığa yakalananlarda önemli düşüş yaşandığını, hastalığın hafif seyretmesi sebebiyle de pıhtılaşma ve kalpteki tutulumun da çok az görüldüğünü vurguladı. Okuyan, “Örneğin Kovid geçiren 100 hastanın 10’unda kalp damarında pıhtı oluşuyorsa aşı yaptığınız 10 bin kişinin 1’inde ya da 2’sinde oluşuyor. Hasebiyle aslında aşı enfeksiyonu ve enfeksiyonun ağır geçirilme riskini azaltarak hem kalpte tutulumu hem de kalp-damar sistemi ve kalp kası üzerinde Kovid’in tesirlerini azaltmış oluyor. Bu devirlerdeki artışı aşılamaya bağlamak çok yanlış olur. Tersine aşının hastalığın seyrini hafiflettiği için kalpteki tutulumu hayli azalttığını görüyoruz” bilgisini paylaştı.
GRİP AŞISI DA KALP KRİZİNİ RİSKİNİ AZALTIYOR
Prof. Dr. Ahmet Taha Alper de aşılanmanın kalp krizini önlediği noktasında Prof. Dr. Okuyan ile hemfikir. Prof. Dr. Alper yakın vakitte yapılan araştırmaların Kovid aşısının yanı sıra grip aşılarının da kalp krizini yüzde 25 civarında azalttığını gösterdiğini söyledi. “Örneğin domuz gribinden korunmak için grip aşısı olduğunuzda da kalp krizi geçirme riskiniz azalıyor. Çalışmalar bize Kovid aşılarının kalp krizinden ve inmeden koruduğunu gösteriyor. Bu bizim eski bilgilerimizle uyumlu bir gerçek, yeni bir bilgi de değil” diyen Prof. Dr. Alper, vücudun bir enfeksiyon geliştiriğinde ekstra bir gerilim altında kaldığını, bu gerilimin de kalp krizini tetiklediğine dikkat çekti. Bu sebeple bir kişi kalp krizi riski altındaysa viral enfeksiyonların bedende yarattığı gerilimin kalp krizini daha kolay bir halde tetiklediğini vurguladı.
Dünyanın önde gelen tıp mecmualarından JAMA’da 2022 yılında yayınlanmış bir çalışmaya dikkat çeken Prof. Dr. Alper, 231 bin kişinin dahil edildiği çalışmaya nazaran tam aşılanmış olanların hiç aşı olmayanlara nazaran inme ve hem kalp krizi geçirme riskinin daha düşük olduğununun tespit edildiğini söyledi.
‘HASTANIN GEÇMİŞİNE BAKMADAN YORUM YAPILIYOR’
‘Aşı olmak kalp krizi riskini artırıyor’ argümanlarına karşılık olarak da pek çok kişinin hisleriyle hareket ederek komplo teorilerine sığındığını söz eden Prof. Dr. Alper hususla ilgili niyetlerini şu sözlerle aktardı:
“Tırnak içerisinde ‘doğal kalalım’ diye bir algı var. İnsan var oluşunu tabiata karşın devam ettirebiliyor. Tabiat bizim kısmen dostumuz kısmen de düşmanımız. Beşerler en sık doğal sebeplerle sıhhat sorunu yaşıyorlar. ‘Doğal olan bir şey iyidir’ ideolojisi bize ziyan veriyor. Bir şeyin bize yeterli olup olmadığını bize gösteren şeyler akıl ve aklın prensipleriyle belirlenen çalışmalardır. Yani insan tabiata karşın hayatta kalıyor, tabiata karşın ömrünü uzatıyor. Doğal beslenmek kıymetli mesela. Lakin ‘doğal’ sözcüğü bir şeylerin ambalajı haline geldi. ‘Aşılar doğal değil deniliyor’ lakin bizler Osmanlı topraklarında daha yurt dışında kullanılmazken çiçek aşısının kullanıldığını biliyoruz. Aşılar asırlardır bir sürü insanın hayatını kurtarmış.”
Prof. Dr. Okuyan da komplo teorilerini ortaya atanların kalp krizi geçirenlerin geçmişine, ömür usulüne bakmadan yorum yaptıklarını lisana getirdi. “İnsanlar aşı konusunda kolaya kaçıyorlar. Bilimden çok kulaktan kulağa aktarılan şeylere inanmayı tercih ediyorlar” diyen Prof. Dr. Ertuğrul Okuyan ağır bir klinikte çalıştığını ve kış aylarında kliniğe günde 500-600 hasta geldiğini de ekledi. Bunların bir kısmının durumunun kritik olduğunu ve günde 30’a yakın anjiyo yaptıklarını belirtti.
‘ASIL KORKMASI GEREKENLER AŞI OLMAYANLAR’
Prof. Dr. Okuyan, “Kovid öncesi periyotlarda de bu sayılar bu devirlerde artıyordu. Sorguladığımız vakit geçmişlerinde hipertansiyon yahut 10 sene evvel kalp krizi geçirmiş lakin sıhhatine dikkat etmemiş bireyler var. Fakat bazen sağlıklı bir hayat biçimine sahip olsa da kalp krizi geçiren hastalarımız oluyor. Zira bu işin genetik tarafı da var. Aile hikayesi epey önemli” diyerek asıl aşılı olanların değil, aşısız olanların Kovid’e bağlı oluşan enfeksiyonlardan korkması gerektiğine dikkat çekti.
KALP KRİZİNE KARŞI HANGİ TEDBİRLER ALINMALI?
Kalp krizi riskini azaltmak için öncelikle sigaradan kaçınmanın gerektiğini söyleyen uzmanlar alınacak tedbirleri ise şöyle sıraladı:
– Sigara kullanımının muhakkak bırakılması lazım. Bu gençler ortasında kalp krizinin artmasına sebep oluyor.
– Obezitenin yaygınlaşmasıyla birlikte gelişen şeker hastalığı kalp krizi riskini de artırıyor. Kilo denetimine dikkat edilmesi kural.
– Kolestrol konusundaki spekülasyonlar pek çok kişi ilaçlarını kullanmayı bıraktı. Kolestrol ilaçlarını bırakanların kalp krizi geçirme riskini artırdığını çalışmalar da gösteriyor. Tedavinizi asla yarıda kesmeyin.
– Hipertansiyon kalp krizi için değerli bir risk faktörü. Bilhassa denetimsiz hipertansiyon gençlerde kalp krizine yol açan en değerli faktör. Tansiyonunuzu kesinlikle denetim altında tutun.
– Gerilim ve öfke denetimi çok değerli. Kişi öfkeli olduğu vakit kalp krizi riski de 2 kat artıyor çıkıyor. Öfke denetimi için kişinin kendini, bunu başaramıyorsa da profesyonel takviye alması gerekiyor.
– Tertipli idman ve kâfi uyku da kalp krizi riskini azaltmada çok kıymetli. Hiçbir şey yapılmıyorsa günde 6 bin adım atılmalı.