Olga Robinson, Shayan Sardarizadeh & Jake Horton | BBC News
İnternette yayılan ve ABD idaresine ilişkin onlarca kapalı dokümanda çok sayıda ülkeyle ilgili bilgiler yer alıyor. Öte yandan bu evrakların bir kısmı ortadan kaybolmaya başladı ya da en azından evraklara erişim zorlaştı. Pekala bu dokümanlar nasıl sızdırıldı?
Belgelerin ortaya çıkışı, yayılımı ve tartışmaları hakkında bilinenleri derledik.
PAYLAŞILAN BELGELER
Belgelere dair doğrulayabildiğimiz birinci ekran imajları 1 Mart tarihine ilişkin. Bundan birkaç gün sonra daha fazla evrak paylaşılmaya başlandı.
Bunlar birinci olarak bilgisayar oyuncuları ortasında tanınan olan toplumsal medya platformu Discord’da ortaya çıktı ve platformdaki birtakım tartışma kanallarında paylaşıldı. Bu kanallar siyaset yahut askeri istihbarat hakkında kanallar değil, biri Minecraft oyuncuları için başkası de Filipinli bir YouTube ünlüsü için açılan kanallardı.
Kanallardan birinde Minecraft ve Ukrayna’daki savaş hakkında kısa bir tartışmadan sonra bir kullanıcı “Al sana sızmış belgeler” diyerek kimi ekran imgeleri paylaştı.
Sohbet kümesindeki bir kişi bu evrakları diğer bir Discord kümesinden aldığını söylese de bahsettiği Discord kümesi kapatılmış olduğu için bunu doğrulamak mümkün değil. Araştırmacı gazetecilik sitesi Bellingcat’e nazaran kimi evraklar Ocak’ta, hatta daha öncesinde yayımlanmış olabilir.
Discord’da paylaşılan bu dokümanların farkına varılması için Nisan başında diğer platformlarda yayılması gerekti.
Amerikalı istihbarat yetkilileri ve medya dokümanları lakin bu noktadan sonra fark etti.
SOSYAL MEDYADA YAYILIM
Belgelerin ekran imajları 5 Nisan’da, internet alt kültürünün en büyük ve en tartışmalı sitelerinden 4chan’de paylaşılmaya başlandı.
Bunlar 4chan’ın en berbat ünlü kanallarından /pol/ (politik doğrucu olmamanın kısaltması) kanalında, Ukrayna ve Rusya’nın gerçek savaş kayıpları hakkındaki bir tartışma sırasında anonim bir kullanıcı tarafından paylaşıldı.
Birkaç saat sonra dokümanlar Kremlin yanlısı Telegram kanallarında yer aldı ve akabinde önde gelen askeri blogcular da bunlar hakkında yazmaya başladı. Dokümanlardan birinin üzerinde değişiklik yapılarak Rus kayıplarına dair varsayımların çok daha düşük gösterildiği bir görsel de Rus kanallarında sıklıkla paylaşıldı.
7 Nisan’da bu dokümanlar Twitter ve Reddit üzere platformlarda da yer almaya başladı.
RUSYA’NIN YANITI
Kremlin yanlısı Telegram kanalları başlangıçta bu dokümanların doğruluğundansa yalnızca içeriğine odaklandı.
Fakat bir müddet sonra önde gelen kanalların kimileri, evrakların en azından bir kısmının düzmece olduğunu söylemeye başladı. Çok milliyetçi Regnum sitesine konuşan bir uzman bu dokümanların, Ukrayna’nın muhtemel bir karşı saldırısı öncesinde dikkat dağıtmak için paylaşılmış olabileceğini söyledi.
Devlet televizyonuna konuşan savaş yorumcusu Yuri Podolyaka bu dokümanların, Ukrayna’nın karşı saldırısı hakkında Rusya’yı yanıltmak için şuurlu olarak internete konduğunu öne sürdü.
Rossiya 1 kanalındaki 60 Dakika programının sunucusu Olga Skabeyeva “Batı, mühimmatı bitmek üzere olan güçsüz bir Ukrayna imajı yaratmak için elinden geleni yapıyor” dedi.
Öte yandan Ukrayna’da da evrakların gerçekliği sorgulandı, kimi uzmanlar Rusya’yı Ukrayna’nın karşı saldırısı öncesinde düzmece bilgiler yaymakla itham etti.
KAYBOLAN BELGELER
Belgelerin düşük kaliteli ekran manzaralarını Twitter, Telegram ve Reddit’te hâlâ bulmak mümkün. Ama yepyenilerini bulmak zorlaştı. Yepyeni kopyalar, birinci paylaşıldıkları kanallardan kaldırılmış durumda.
Bu dokümanları Discord, Telegram ve Twitter’da paylaşanların bir kısmı da ya paylaşımlarını silmiş ya da hesaplarını büsbütün kapatmış.
Ortada büyük bir paranoya da var.
Başlangıçta Discord’da dokümanları paylaşan bir kullanıcı, daha sonra kanalda yaptığı diğer bir paylaşımda evrakları telefonundan silmeye çalıştığını söyledi. Daha fazla evrak paylaşılmasını isteyen bir başka kullanıcı ise “İyi denemeydi FBI” yorumunda bulundu.
Orijinal kopyaların yok olmaya başlaması, Pentagon’un Twitter üzere platformlara bu evrakların yer aldığı paylaşımları kaldırmaları için baskı yaptığı savlarına da yol açtı.
Twitter’ın sahibi Elon Musk ise çalışanlarına, etkin bir halde bu dokümanların peşine düşüp onları silme buyruğu vermeyeceğini söyledi, “Tabii ki istediğiniz bir şeyi internetten büsbütün silebilirsiniz – bu harika bir halde işler ve saklamaya çalıştığınız şeye hiçbir halde dikkat çekmez(!)” dedi.