Türkiye, mayıs ayında cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri için sandık başına gitmeye hazırlanıyor. Seçim atmosferinin her geçen gün tesirini arttığı ortamda gözler bir kere daha anket şirketlerine dönmüş durumda. Halihazırda birçok anket şirketi, yürüttüğü çalışmalarla seçimlere ait en gerçek iddiası yapmaya çalışıyor. Pekala kamuoyu tarafından da ilgiyle takip edilen ve merakla beklenen anketler nasıl bir süreçten geçerek hazırlanıyor? Tıpkı periyotta yapılan anket çalışmalarında neden açık orta farklar ortaya çıkıyor? Anket şirketlerine kuşkuyla yaklaşılmasının ardında neler yatıyor? Son viraja girilmeye hazırlanılırken kararsız seçmenler ne durumda? Milliyet.com.tr merak edilenleri ve araştırma çalışmalarının mutfağında yaşananları OPTİMAR Lideri Hilmi Daşdemir, SONAR Lideri Hakan Bayrakçı, Gezici Araştırma Merkezi Lideri Murat Gezici ve GENAR Lideri İhsan Aktaş‘a sordu.
‘MAYIN TEKNİĞİYLE ANKETİ DOĞRULUYORUZ’
Anketin Fatih’te mi yoksa Bakırköy’de mi yapılacağına nasıl karar veriliyor? Anketi yaptıran kişi yahut kurumların buna müdahalesi kelam konusu mu?
OPTİMAR: Birinci etapta araştırma şirketi çalışacağı mevzuyu belirliyor. Doğal bu noktada ilgili şirketin bir kaynağa sahip olması gerekli. Yani araştırma şirketinin müşterisi yoksa bu araştırmanın maliyeti şirket için hayli külfetli olabilir. Biz her ay ‘Türkiye’nin Nabzı’ isimli bir araştırma yaparak abonelerimizle paylaşıyoruz. Sonuçlarını kamuoyuyla paylaştığımız kimi anketlerin finansmanını da yeniden abonelerimizden sağlıyoruz. Bu noktada farklı bir durum daha var. Kimi araştırmalarda kent şehir sonuçlar alınır. Bu stil bir araştırma lakin bir siyasi parti genel merkezi tarafından yaptırılır ve ekseriyetle kamuoyuyla paylaşılmaz. Fakat biz bir süre sonra hem siyasetçilerin hem de basının direkt alıp kullandığını görürüz. Halbuki bu usul araştırmalara gerek mali kaynakları gerekse farklı konulardan kuşkuyla yaklaşılmalı.
Künye de çok kıymetli bir konu. İlgili araştırma hangi metodolojiyle yapıldı? Nasıl finanse edildi? Hangi bölgede kaç şahısla yapıldı? Yani künye araştırmanın kimliğidir denebilir. Rastgele bir kentin ilçeleri ortasında bariz görüş farkları olabilir. Burada en hakikat sonuca ulaşabileceğiniz ilçeyi belirlemek ve gerçek örneklemle çalışmayı yapmak gerekir. Yeniden kadın-erkek oranı başta olmak üzere çeşitli kriterler de dikkate alınmalı. Bu hakikat kurgulanmadığı takdirde araştırmanın yanılma hissesi epey yükselir.
SONAR Lideri Hakan Bayrakçı
SONAR: Öncelikle ana kitle dediğimiz bir küme var. Diyelim ki Türkiye’deki büyük futbol kulüplerinin taraftar sayılarını yüzdelik oranda belirlemek istiyorsunuz. Burada ana kitle dediğimiz küme Türkiye olur. Bu ana kitleyi temsilen bir örneklem kitle olur. Bu genelde 3 ila 5 bin kişilik bir kümedir. Peki hangi 3 bin bireyle görüşeceksiniz ve milyonlarca seçmenin oy kullanacağı Türkiye’de seçim sonuçlarını en isabetli biçimde varsayım etmeye çalışan bir araştırma ortaya koyacaksınız?
Diyelim 30 anketör çalışacak ve her birine ortalama 100 anket düşüyor. Bu insanları birinci evvel eğitiyorsunuz. Sonrasında bir dağılım yapıyorsunuz. Mesela her anketöre verdiğiniz anket sayısında görüşülecek şahısların yarısı erkek, yarısı bayan olur. İkinci kota nüfusla orantılı dağılımdır. Türkiye nüfusu ne ise bunu temsil eden vilayetler var. O vilayetleri vaktinde Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yaptığı çalışmalarla belirledi. Diyelim ki 32 ile gittiniz ve bu 3 bin kişiyi bu vilayetlerin nüfusuna orantılı olacak formda dağıtıyorsunuz. Yani Erzurum’a 83 kişi düşerken, İstanbul’a 564 kişi düşebilir. Üçüncü kota yaş kümeleridir. Nüfus sayımlarında yaş kümeleri muhakkaktır ve anketörlerimiz yapacağı görüşmeleri bu yaş kümeleri ortasında dağıtır. Diyelim ki anketör 18-15 yaş ortasındaki kotasını doldurdu. Araştırmanın devamında o kümeden kimseyle görüşmüyor ve başka yaş kümelerine odaklanıyor. Bu noktada sorularınızın da yönlendirici olmaması gerekiyor. Sorunuzu en objektif biçimde sorarak yanlışsız sonuca ulaşabilirsiniz. Arkadaşlarımız alanda çalışırken sonuçları ellerinde bulunan bilgisayara girdikleri için sonuçlar direkt merkezimize düşüyor. Bundan sonraki süreç ise denetim yapmak oluyor.
Bu kademede anketörü de denetim ediyoruz. Lakin yaşanabileceklere geçit vermemek için bir dizi tedbirimiz var. 3 bin şahısla görüşme yapıldığını varsayalım. Bu bireyler içinden 300 ila 400 kişi aranıyor ve kendisiyle anket yapılıp yapılmadığı soruluyor.
Bir öbür prosedür de mayın yoludur. Anketörler dışında kontrolör dediğimiz arkadaşlarımız var. Bu arkadaşlarımız anket yapılan şahısları tespit etmek ve anketin yapılıp yapılmadığını belirlemekle görevlendiriliyor. Örnek vermek gerekirse diyelim biz kontrolöre 200 adres verdik. Şayet bize 200 kişinin büsbütün görüştüğünü söylerse bu noktada kontrolör de mayına yakalanıyor. Zira verdiğimiz listelerde çalışanı denetim etmek için olmayan isim ve olmayan adresler de bulunuyor.
Bunlar tamamlanıp datalar bilgisayara girildikten sonra sonuçlar önümüze geliyor. Bu noktada ben oranlara bakarım, denetimleri yaparım, eski anketlerle yeni gelen sonuçları karşılaştırırım ve hangi parti ne durumda onu belirlerim.
GENAR: Olağanda memleketler arası standartlarda bir araştırma şu biçimde yapılır: Müşteriden bir talep gelebilir ya da firma olarak siz bir hususta araştırma yapmaya karar verirsiniz. Sonrasında hususun çerçevesi belirlenerek soru formunuz hazırlanır. Bunların akabinde örneklem hocasıyla oturup örneklemi belirlersiniz. Şayet dışarıdan bir danışmana gereksiniminiz olursa o istihdam edilir. Husus derinlemesine tartışıldıktan sonra sorular belirlenir. Örneklem hocası devreye girip örneklemi belirler. Bu noktadan sonra soru formu teste çıkar. ‘Vatandaş bu soruları açık ve net halde anlayabilir mi?’ sorusuna karşılık aranır. Test onaylandıktan sonra alana gönderilir ve alandan gelen datalar toparlanır. Ayrıyeten alanda ankete katılanların bir kısmı daha sonra aranarak ankete katılıp katılmadığı doğrulanır. Tüm bunların bitmesinin ve onaylanmasının akabinde datalar elektronik ortama aktarılır ve içerik tahlilleri yapılır. Bunu belirlemek için de farklı metotları var. Tahlil kısmı tamamlandıktan sonra yorum evresi başlar. Hususun uzmanları ya da firma yetkilileri ortaya çıkan tablonun stratejik yorumunu çıkarırlar.
GEZİCİ ARAŞTIRMA MERKEZİ: En değerli kademelerden biri data toplama tekniği ve aracının seçilmesidir. Araştırmada emele, kapsama ve değişkenlere nazaran hangi bilginin toplanması gerektiğine karar veriyoruz. Sonrasında anket sorularının düzenlemesi ve anketörlere açıklamanın yazılması, sosyoloji, psikoloji ve ölçme kıymetlendirme alanında uzman görüşünün alınması ve ankete son biçiminin verilmesini sağlıyoruz. Son olarak yüz yüze mi, telefon ya da posta yoluyla mı anketin uygulanacağına karar veriyoruz. Biz şirket olarak genelde yüz yüze anket uygulaması gerçekleştiriyoruz. Bunun temel nedeni ise iştirakçilerin yüz yüze uygulamada kendini daha yanlışsız ve rahat tabir edebilmesi.
Biz kurum olarak bu basamakta bilhassa geçmiş yıllardaki seçim sonuçlarını dikkate alarak ilgili bölgeyi ya da ili yahut tüm Türkiye’yi temsil edecek mahallelere gidiyoruz. Örneğin Türkiye geneli muhtemel bir milletvekili seçiminde, siyasi partilerin oy oranlarını kestirim etmek için Türkiye’deki bütün vilayetlere gitmeye gerek kalmadan, geçmiş seçimleri temsil edecek 7 bölgeden belirli vilayet, ilçe ve mahalleleri seçiyoruz. Peki, bu mahallelerin hakikat seçilip seçilmediğini ve belirlenen örneklemin temsil gücünü nasıl tespit ediyoruz? Bunu da uyguladığımız anketlerde, şahıslara geçmiş yıllardaki seçimlerde oy verdikleri partileri sorgulayan sorular yönelterek gerçekleştiriyoruz. Seçtiğimiz örneklem ilgili kitleyi temsil etmek durumunda. Güvenirliği ve geçerliği yüksek olan anket sonuçlarında anketi yaptıran kişi ya da kurumların müdahalesi olamayacağı üzere bilimsel temellerden de uzaklaşılamaz.
GENAR Lideri İhsan Aktaş
‘SONUÇLARI DENETLEYECEK BİR ODAYA MUHTAÇLIK VAR’
Aynı devirde yapılmış 2 başka şirketin anketi ortasındaki 10 puanlık farkı nasıl açıklıyorsunuz? Yanılgı hissesindeki makul oran ne?
OPTİMAR: Anketlerde genel olarak kabul görmüş yanılgı hissesi artı-eksi 2 puandır. Tabi örneklem ve uygulama sisteminize nazaran bu değişebilir. Kusur hissesi genel kabul görmüş kusur oranının üstünde olursa araştırmanızın güvenilirliği sorgulanır. Bazı araştırma sonuçlarına bakarsak son periyotta bu alanda oluşmaya başlayan farklı bir durum var. Vakit zaman menfaatleri gereği aldatıcı araştırmalar ortaya koyan yapılar oluşmaya başladı. Açıkçası bu alan düzenlenmeye muhtaçlık duyan bir alan zira hiç olmayacak sonuçlar görüyoruz. Daha evvel de çok büyük oynamaların olduğu araştırma sonuçları yayınlandı. Bazen seçmen kitlesi çok daha az olan partilerin destekçileri stratejik oy kullanabiliyor. Yani oyunun boşa gitmemesi için farklı bir partiye oy verebiliyor. Bu seçmenleri de anketlerde ölçebiliyoruz.
SONAR: SONAR olarak biz 3 bin şahısla bir anket yaptık ve sonuçlar geldi diyelim. Çabucak gerisinden tıpkı sistemle öteki bir 3 bin bireyle daha görüşürsek en az yüzde 2 ila 2,5 civarı yüzdelerde oynama olur, birebir tıpkı çıkamaz. İki araştırma şirketinin birebir partiyle ilgili sonuçlarında 2 ila 3 puanlık oynamalar olabilir. Kimi seçimlerde tesadüf yapıtı rekor olarak niteleyebileceğimiz sonuçlar çıkardık. En yakın örneği de 2011 seçimleri. Açık orta puan farklarının bir sebebi de anketörlerin sizi yanıltması, bu nedenle güzel denetim kaide. Bir de bazen birkaç seçimlik kurulan araştırma şirketleri manipülasyon yapabiliyorlar. 20-30 yıllık bir şirket istese de bunu yapamaz zira prestiji zedelenir. Seçim vakti tüm şirketlerin tek isteği sonucu hakikat iddia etmektir. Genelde yanlışsız halde çalışan şirketler birbirlerine yakın sonuçlar elde ederler. Siz farklı bir sonuç bulursanız sizde bir yanlışlık var demektir. Daima kamuoyu karşısına çıkan bir şirketin bu duruma düşeceğini düşünmüyorum.
GENAR: Maalesef Türkiye’de siyasi araştırma yapan firmalar çok kurumsallaşamadılar. Hasebiyle birden fazla firmanın birinci araştırması ikinci araştırmasını takip etmiyor. Bazen müşteriler firmaları bazen de firmalar müşterileri yoldan çıkarabiliyorlar. Araştırma bölümü son 10 yıllık süreç göz önüne alınırsa berbata gidiyor. Bundan elbette şikayetçiyim. Büyük ölçekli araştırmalarda yanılgı hissesi yüzde 1 ila 2 ortasındadır. Örneklem küçükse yüzde 2,5 düzeyine kadar yanılgı hissesi olabilir. Lakin Türkiye’de bu durum şirketler ortasında değişkenlik gösteriyor. Daha evvel de çeşitli şirketlerin yaptığı çalışmalarda 9 puanlık farklar gördük. Bu noktada “Gerçekliği kendinize nazaran mi belirliyorsunuz?” sorusu sorulabilir. Ancak metodumuzu ve uyguladığımız geniş örneklemi biliyoruz yahut bir evvelki araştırmamızdaki trendi biliyoruz. Nihayetinde yükselişleri de düşüşleri de takip edebiliyoruz. Ancak bu durum Nasreddin Hoca’nın yaşı üzere her sorulduğunda 40 çıkıyorsa bu noktada bir sorun var demektir.
GEZİCİ ARAŞTIRMA MERKEZİ: İki farklı sonuçla karşılaşılmasının en değerli nedeni örneklemin yanlışsız seçilmemesi. Bazı şirketler “Hem telefonla hem de yüz yüze anket yaptım, ikisini birleştirince bu türlü bir sonuç çıktı” diyor. Bu çok yanlışsız bir sistem değil zira bir anket çalışmasında iki farklı tekniği birleştiremezsiniz. Bu türlü bir metot bilime alışılmamış ancak tekrar de çarçabuk medyada yer alabiliyor. Ortada bu çalışmaları hiçbir formda denetim eden, denetleyen bir sistem yok. Bu nedenle acilen evvel bir oda kurulmalı.
Adana MHP Milletvekili Mevlüt Karakaya Meclis’e sunmak üzere bir yasa hazırladı. Bu, hem iktidarın hem de muhalefetin destekleyeceği, son derece şeffaf bir yasa teklifiydi. Bu yasa geçerse dala kontrol sistemi gelmiş olacak. Anketler kamuoyunda bireyleri itibarsızlaştırmak için adeta bir silah üzere kullanılır hale geldi. Örneğin en son KKTC Cumhurbaşkanlığı seçiminde Türkiye’den biri, Ersin Tatar’ın karşısında olan bir aday için yüzde 60 ile kazanacak dedi ancak o isim yüzde 40’larda oy aldı. Burada o anket kurumu ya da kurumun başındaki kişi yanıldı mı yoksa şuurlu bir formda algı yöneterek KKTC’deki siyasi yapıyı mı değiştirmek istedi? Bütün emareler ikinci seçeneği gösteriyordu. Bu olay Türkiye’nin ulusal güvenliğine tehdit eden bir süreç olabilirdi.
Anket uygulanan örneklem o ili ya da ülkeyi temsil etmiyorsa kusur kaçınılmaz olur. Bir diğer neden de iştirakçinin içten ve istekli yanıt vermemesi. Bu noktada biz bazen de denetim soruları sorarız. Örneğin anketteki bir soru anket formunun farklı yerlerinde iki sefer yer alır. Şayet istekli ve içten yanıt vermişse her ikisinde de tıpkı karşılığı vermeli. Tutarsızlık varsa o iştirakçinin yanıtını çıkarıyoruz. Raporlarımızda yanılgı hissesini yüzde 2,5 olarak belirtiyoruz. Bilimsel olarak bu kusur oranında anketleri yapıyor ve açıklıyoruz. Kurum olarak hiç yanılmadık.
Gezici Araştırma Merkezi Lideri Murat Gezici
‘İKTİDARA YA DA MUHALEFETE YAKIN’ FİKRİ, İNANÇ SARSIYOR
Türkiye’de anket şirketlerinin güvenilirliğinin tartışılmasını ve kimi parti önderlerinin anketlerle ilgili çok sert çıkışlarını neye bağlıyorsunuz?
OPTİMAR: Maalesef ‘çürük elma’ diyebileceğimiz yapılar var. Kendilerini araştırma şirketi olarak tanıtıp bu alanı manipülasyon ve algı yapmak için kullananlar var. Kamuoyunda da karşılık görüyorlar. Sonuç olarak hiç kimsenin sağlam olmayan ve yönlendirme yapan anket sonuçları için bir farkındalık oluşturmaması, medya mensuplarının, siyasi partilerin ve kurumların bu üslup çalışmalara yönelik hassas davranmaması onları cesaretlendiriyor. Bir farkındalık oluşursa bu biçim durumlarla müsabaka ihtimalimiz azalır ve dal temizlenmiş olur.
SONAR: Araştırmacı arkadaşlarımız katıldıkları televizyon yayınlarında yorum yaparken taraflı davranabiliyorlar. Burada elde ettikleri datalardan bahsetmiyorum, genel olarak yorum yaparken demek istiyorum. Sizin yorum biçiminize nazaran izleyici bakıp “Bu kişi muhalefete yahut iktidara yakın. Sanki bunun anketinde oynamalar var mıdır? Abartılmış bir bilgi var mı?” diye düşünüyor. Hal bu türlü olunca anket hakikat yapılmış olsa bile beşerler kuşkuyla yaklaşıyor. Ben elimden geldiğince objektif olmama karşın bunun kasvetini vakit zaman yaşıyorum.
GENAR: 2010’lu yıllarda Türkiye’deki araştırma firmaları, siyaseti dünyadaki pek çok şirketten çok daha uygun formda okumaya başlamışlardı. Ancak bu günümüzde değişti ve durum aksine döndü. Her şeyden evvel bir araştırma firmasının kurumsallaşması sıkıntı bir iş. Bölüm kârlılığı, altyapı kurma ve kurumsallaşmayı çok desteklemiyor. Bu olmayınca da şöyle bir durum ortaya çıkıyor: Kişi yahut kurum yalnızca seçim periyodunda iş yapacağı için takımında ona nazaran uzman ve akademisyen barındıramıyor.
Firmalar nitelikli çalışanı elinde tutamayınca ya partinin istediğine nazaran ya da avantaj elde etmek için abartılı bir data ortaya koyuyor. Kimin kimi yoldan çıkardığı konusunda şimdi tam olarak emin değilim. Lakin ben temel sorunun altyapı ve kurumsallaşma eksikliği olduğunu düşünüyorum. Müşterilerin de firmaların da rasyonel olması gerekiyor.
GEZİCİ ARAŞTIRMA MERKEZİ: Bazen çıkan sonuçlar kendilerini mutsuz edebiliyor bazen de bu durum anket şirketlerinin şaibeli yayınladıkları sonuçlardan kaynaklanabiliyor. İktidara yahut muhalefete yakın görünmek için yayınlanan sonuçlar olaylara yansıyı artırıyor. Türkiye’de bu alanda bir düzenlemeye muhtaçlık var ve varsayımım bu manada seçim sonrasında adımlar atılacak. Bu alanda bir oda kurulması gerekiyor lakin oda kurulması için kâfi sayıda şirket maalesef yok. Türkiye’de bu işin cirosu 4 milyar dolar olmasına karşın bir kontrol yok. Sonuç olarak da bu çeşit araştırmalar kimi vakit algı idaresinde kullanılan bir silah haline geliyor. Rastgele bir mevzuda istediğiniz datayı istediğiniz halde paylaşabilirsiniz ve kontrol olmadığı için de paylaştığınızla kalırsınız.
OPTİMAR Lideri Hilmi Daşdemir
Z KUŞAĞI’NDA YÜKSELEN İDEOLOJİ: MİLLİYETÇİLİK
Anketlerde en çok merak edilen bir husus da kararsız seçmenler. Onların kararını etkileyen ya da etkileyecek temel etmenler sizce neler olacak? Türkiye’deki kararsız seçmen oranı seçim sonucu nasıl etkileyecek?
OPTİMAR: Kararsız seçmenlerle ilgili birçok faktör var ve biz bunları ölçmek için de farklı sorular soruyoruz. ‘Kemik oy’ olarak tanımlanan seçmen kümesi dışında kalan seçmenler, destekleyecekleri adayın hayat biçimi ve seçildikten sonra izleyeceği politikayı dikkate alarak karar vermeye çalışıyor. Bu konular kararsızlar için belirleyici olacaktır.
SONAR: Bizim yaptığımız çalışmalarda son 2 aydır kararsız seçmen sayısı azalmaya başladı. Bu sayı 4-5 ay evvel önemli bir orandaydı, yaklaşık yüzde 35’leri buluyordu. Yani seçmen kararını vermeye başladı denilebilir. Bu kısa vakit içinde öteki anketlere de yansıyacaktır.
Genç seçmene gelecek olursak, bu kümeyle ilgili niyetlerim değişmeye başladı. 5-6 ay evvel birtakım belediyeler ve özel bölüm için gençlik araştırmaları yaparken genç seçmenlerde milliyetçilik oranının çok yüksek olduğunu fark ettim. Bunu ırkçılık manasında değil, vatanseverlik olarak düşünün.
Bu benim bilhassa ilgimi çekti zira bu sonuç ‘Z Kuşağı’ olarak isimlendirilen kümenin oy tercihini etkileyecek. Bu küme dış siyasette atılan adımlar, ABD ile olan alakalar, Kıbrıs, Mavi Vatan, Azerbaycan ile çok ilgili ve bu bahiste atılan adımlar da oy kararlarını etkileyecektir. Ben şu an durumun başa baş gittiğini düşünüyorum. Ben de bu seçimin nasıl sonuçlanacağını çok merak ediyorum.
GENAR: Türkiye’de kararsız seçmenlerin enteresan bir tavrı var. Öncelikle kararsız seçmen iktidar eliyle oluşturulan bir seçmen kitlesidir. Lakin burada asıl dikkat çeken nokta, Türkiye’de kararsız seçmenler desteklediği partiden düzgün ataklar gördüğünde partisine geri dönüyor. Bu siyasi ortamda çok fazla örneği olan bir durum değil. Öte yandan genç jenerasyonda birçok vakit sandığa gitmeme ve protest bir duruş sergileme eğilimi var. Lakin bence kararsız seçmen konusu Türkiye’de abartılan bir durum. Partilerin sahip olduğu kemik oy oranlarını hesapladığınızda aslında geriye çok önemli bir şey kalmıyor. Benim varsayımım Türkiye’de kararsız seçmen sayısının yüzde 8,5 ila 13 ortasında olduğu tarafında.
GEZİCİ ARAŞTIRMA MERKEZİ: Anketlere katılan yaklaşık her 5 bireyden 1’i kararsız olduğunu tabir ediyor. Bu seçmenlerin kararını etkileyen ya da etkileyecek temel etkenlerin başında ekonomik vaatler, ideolojik ve ulusal güvenlikle ilgili ögeler geliyor. Z jenerasyonunda kararsız seçmen sayısı yüzde 50. Son periyotta iktidar gençlere dokunmaya başladı. Bu durumda iktidar, kararsız gençleri kendine çekebilir. Gençlere “Kendinizi nasıl tanımlıyorsunuz?” diye sorduğumuzda milliyetçi ve Atatürkçü oranlar yüzde 20 ila 30 bandında kalıyor lakin kendisini ‘özgürlükçü’ olarak tanımlayanların oranı ise yüzde 68’e kadar yükseliyor. Bu şahıslar anne ve babalarına kıyasla daha özgürlükçü bir yapıdalar. Bu türlü bir atmosferde iktidarın önünde iki başka yol var ve bu yollardan birini tercih etmek durumunda: Güvenlik siyasetlerini mı artıracak yoksa özgürlükçü ıslahatlar mı sunacak? Aslında kararsız seçmenin algısını bu karar belirleyecek.
Z jenerasyonunun oy oranı 6 milyon 400 bin. Üniversitede okuyan gençlerin oranı ise Z nesliyle bir arada 8,5 milyon. Bu sayının dörtte biri ikametgâhlarını memleketinde okuduğu kente aldırmadılar. Bu nedenle yaklaşık 2,5 milyon öğrenci oy kullanamayacak. Bu türlü olunca da beklenen gençlik tesiri kırılacak ve seçim üzerinde büyük bir tesir yaratamamasına neden olacak.