Depremzede çocukların öncelikle fizikî güvenliğin sağlanması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Bilge Uzun, olumsuz durumlarda çocukların hislerini daha ağır yaşamakta olduğunu ve yetişkinlere göre daha dertli hissetmekte olduklarını vurguladı.
Depremde ebeveyn kaybı olması halinde haberin çocuğa en uygun ve en kısa vakitte iletilmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Bilge Uzun hususa ait, “Afet sonrasında çocukları dinlemek ve hislerini onaylamak değerlidir. Çocukların zelzeleden sonra pek çok soruları ve tasaları olabilir. Hisleri ve kaygıları hakkında konuşmaları için onları cesaretlendirmek ve onları yargılamadan dinlemek önemlidir” dedi.
“MEVCUT DURUMU İNKÂR EDEN TELAFFUZLARDAN UZAK DURULMALIDIR”
Yapılması gereken birinci şeyin çocukların en temel muhtaçlığı olan fizikî güvenliklerinin sağlanması olduğunu söyleyen Prof. Dr. Bilge Uzun mevzuya ait şunları ekledi:
“Deprem riski devam eden bölgelerde çocuğu tehlikeden uzak, inançlı bir yerde tutmak kıymetlidir. Afet sonrasında çocukları dinlemek ve hislerini onaylamak gerekir. Çocukların sarsıntıdan sonra pek çok soruları ve telaşları olabilir. Hisleri ve tasaları hakkında konuşmaları için onları cesaretlendirmek ve onları yargılamadan dinlemek kıymetlidir. Çocuklarla bağlantı kurarken ‘Bir şey yok, hiçbir şey yok, korkma, sakin ol’ üzere mevcut durumu inkâr eden telaffuzlardan uzak durulmalıdır. Çocuğa neler olduğu basitçe açıklanmalı ‘Deprem oldu, konutumuz hasar aldı, artık güvendeyiz’ üzere kısa ve somut sözlerle durum açıklanmalıdır.”
“TRAVMA KONUSUNDA ÇALIŞAN UZMANLAR MÜDAHALE ETMELİ”
Çocukların etrafta neler olduğunu ve ne yapması gerektiklerini ebeveyne ya da yakınındaki yetişkine bakarak karar verdiğine değinen Uzun, “Ebeveynler ya da çocuğun yanında olan yetişkinler kendi korkularını denetim etmelidir. Çocuklar hislerini sözel olarak tabir edemeyebilirler. Hislerini söz edebilmeleri için sanat, müzik üzere etkinliklerle durumu ve hislerini tabir etmeye teşvik etmek kıymetlidir. Uyumakta, yemek yemekte zorlanıyorsa yahut bilhassa kaygılı yahut içine kapanık haller sergiliyorsa, travma konusunda uzmanlaşmış bir ruh sıhhati uzmanından profesyonel yardım almayı düşünmek gerçek olacaktır” dedi.
“ÇOCUKLARA UYGUN DAYANAK SAĞLANIRSA GERİLİMLİ OLAYLARI ATLATIRLAR”
Ardından çocuklara zelzelenin nasıl anlatılması gerektiğini şu tabirlerle açıkladı:
- “Doğrudan ya da dolaylı olarak sarsıntıya maruz kalmış çocuklara zelzeleye ait şuur kazandırırken gelişim seviyesinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. On yaşından daha küçük çocuklara, zelzelesi tanımlarken gereğinden fazla detaya girmemek, anlayabileceği somut tabirler kullanmak, yalın ve kolay bir lisan kullan kıymetlidir. ‘Büyük bir zelzele oldu. Bu zelzelenin şiddetinden meskenimiz hasar gördü. Hepimiz hâlâ şoktayız. Sen de sarsıldın lakin daima yanında olacağız’ gibisi tabirler kullanılabilir.”
“AFETLER, BİLİNÇALTINA SIKIŞMIŞ TRAVMALARI TETİKLEYEBİLİR”
Afetler, daha evvel yaşanmış ve hatırlanmasa da bilinçaltına sıkışmış travmaları tetikleyebileceğini söyleyen Uzun, şöyle konuştu:
- “Göçük altında kalma telaşı, vefat derdi, çaresizlik ve güçsüzlük hissi ağır bir biçimde yaşanabilir. Olumsuz kanılar zihni meşgul etmeye başlayabilir. Daima olarak mümkün zelzele kanıları, bu niyetleri ağır bir biçimde paylaşma muhtaçlığı, zelzeleye dair haberleri takip etme muhtaçlığı oluşabilir. Bu yüzden travmaya maruz kalan çocuklarda korku, donakalma, yerinde duramama, dikkat eksikliği, zihinde bulanıklık, ne yapacağını bilememe, ortamdan kopuk hissetme, inançsız hissetme üzere durumlar meydana gelebilir.
- Afetler, daha evvel yaşanmış, hatırlanmasa da bilinçaltına sıkışmış travmaları da tetikleme riski taşır. Zelzelenin üzerinden geçen vakte karşın çocuklarda dikkatini toplama, organize olma, kendini günlük akışa bırakma ya da işe odaklanamama ve hafıza ile ilgili problemler yaşanıyorsa bir uzmana danışılmalıdır.”
“HEDEFLERİ HALA GERÇEKLEŞTİREBİLECEKLERİNİ SÖYLEMEK ÖNEMLİDİR”
Depremde fizikî olarak ziyan gören çocukların ruhsal sıhhatine ait değerli ikazlarda bulunan Prof. Dr. Bilge Uzun, “Depremde bir uzuv kaybetmek, çocuklar için travmatik ve hayatı değiştiren bir tecrübedir. Çocuğun fizikî muhtaçlıklarının karşılandığından ve gerekli tıbbi bakıma erişebildiğinden emin olunması gereklidir. Uzvunu kaybetmiş çocuklarda ıstırap, öfke, hayal kırıklığı ve keder üzere ağır hisler olağandır. Bu nedenle onların güçlü yanlarına ve yeteneklerine odaklanmalarına yardımcı olup amaçlarını ve hayallerini hâlâ gerçekleştirebileceklerini bilmelerini sağlamak değerlidir. Çocukların hislerini söz edebilmeleri için sanat, müzik üzere etkinliklerle durumu ve hislerini söz etmeye teşvik etmek önemlidir” formunda konuştu.